65 χρόνια μετά: Από τη Γιάλτα και τη Βάρκιζα στον εμφύλιο

Η συμφωνία της Γιάλτας και η επανάσταση στην Ευρώπη

«Η εξέγερση των μαζών στην Ευρώπη ενάντια στο καπιταλιστικό καθεστώς έχει επίσης φτάσει στο επίπεδο του παροξυσμού. Η αντίδραση έχει θερίσει τους καλύτερους αγωνιστές, έχει αποσυνθέσει τις αριστερές οργανώσεις, έχει διαλύσει την πολιτική και οργανωτική αλληλεγγύη του προλεταριάτου. Ο πόλεμος αναπτύσσοντας την καταπίεση και την εκμετάλλευση, την εξόντωση και την αντίδράση σε έναν αφάνταστο βαθμό, ανακάλυψε τεράστιες ρωγμές στην προμετωπίδα του ολοκληρωτικού οικοδομήματος και για μα άλλη φορά έριξε ης μάζες στον αγώνα». (Η αποσύνθεση του καπιταλιστικού συστήματος και ο δεύτερος ιμπεριαλιστικός πόλεμος. Απόφαση της συνδιάσκεψης της 4ης Διεθνούς. 2/44)
Πραγματικά, όσο ο πόλεμος πλησίαζε στο τέλος του η επανάσταση στην Ευρώπη σηκώνει κεφάλι. Με αρχή στην Ιταλία, το προλεταριάτο μπαίνει στον αγώνα σε μια σειρά από χώρες της Ευρώπης αρχικά ενάντια στις δυνάμεις κατοχής του γερμανικού ιμπεριαλισμού στη συνέχεια όμως αναγκάζεται να έρθει σε σύγκρουση με τις δυνάμεις των «συμμάχων» που αναλαμβάνουν το έργο της συγκράτησης και της κατάπνιξης των κινημάτων αυτών.
Μια σειρά διεθνείς συνδιασκέψεις γίνονται μέσα στο 44 και το 45 για να διευθετήσουν τη μεταπολεμική ισορροπία. Αυτό που τρέμουν όχι μόνο οι δυτικοί «σύμμαχοι» αλλά και οι σταλινικού γραφειοκράτες είναι η επερχόμενη επανάσταση. Στις 9 Οκτωβρίου, 1944, ο Στάλιν με τον Τσώρτσιλ συναντήθηκαν στην τέταρτη Διάσκεψη της Μόσχας, όπου συμφώνησαν η Σοβιετική Ένωση να έχει 90% επιρροή στην Ρουμανία και 75% στην Βουλγαρία, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο να έχει 90% επιρροή στην Ελλάδα. Εκείνες τις μέρες οι γερμανοί εγκατέλειπαν την Ελλάδα. Το ΚΚΕ υποδεχόταν τους εγγλέζους συμμάχους. Ο κόκκινος Δεκέμβρης στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις της χώρας έβαλε σε δοκιμασία τη συμφωνία των ποσοστών. Είμαστε ήδη στις αρχές του 45. Ο Κόκκινος στρατός επελαύνει προς το Βερολίνο. Οι δυτικοί δεν είναι εντελώς σίγουροι μετά τον Δεκέμβρη και χρειάζονται εκ νέου

Ομαδικό πορτραίτο κατά τη διάσκεψη της Γιάλτας: Από αριστερά: Τσόρτσιλ, Ρούσβελτ, Στάλιν

δεσμεύσεις. Αυτό γίνεται στη Γιάλτα. Οι νικητές «σύμμαχοι», δηλαδή ο αγγλοαμερικανικός ιμπεριαλισμός και η σταλινική γραφειοκρατία της ΕΣΣΔ, θα συμφωνήσουν εκεί το νέο μοίρασμα των σφαιρών επιρροής. Η διάσκεψη διαρκεί από τις 4 έως τις 11 Φεβρουαρίου του 1945. Μια μέρα μετά, τι σύμπτωση, το ΕΑΜ και το ΚΚΕ υπογράφουν τη συμφωνία της Βάρκιζας. Είναι 12 Φλεβάρη 1945. Με αυτήν ο ΕΛΑΣ παραδίδει τα όπλα.
Έτσι μεθοδεύεται η κατάπνιξη των κινημάτων που ακολουθούν το τέλος του πολέμου. Η θέση της Ελλάδας σε αυτή τη μοιρασιά έχει περάσει με τη σύμφωνη γνώμη του Στάλιν στη σφαίρα της Βρετανικής «προστασίας». Ο Στάλιν μέχρι το τέλος έμεινε πιστός σε αυτή τη συμφωνία και δεν κούνησε ούτε το δαχτυλάκι του όταν οι αγγλοαμερικάνοι επέβαλαν την τάξη ενάντια στις εξεγέρσεις στις δικές τους ζώνες «επιρροής». Η διπλωματία του Κρεμλίνου έλπιζε πως με αυτό το αντάλλαγμα θα αφήσουν και αυτοί με τη σειρά τους ήσυχους τους γραφειοκράτες να επιβάλλουν τη δική τους τάξη στις χώρες που ελευθέρωσε ο κόκκινος στρατός. Η σταλινική γραφειοκρατία πρόδιδε για μια ακόμη φορά την παγκόσμια επανάσταση με στόχο να εδραιώσει τη δική της θέση στο σβέρκο των ρώσικων (και τώρα των ανατολικοευρωπαϊκών) μαζών.
Η συμφωνία όμως της Γιάλτας. όπως και κάθε συμφωνία, υπόκειται στη συνεχή πίεση της εξέλιξης της ταξικής πάλης, που την ανέχεται ή την ανατρέπει. Με άλλα λόγια οι λαοί μπορούσαν να δεχτούν ή μπορούσαν να πολεμήσουν τη συμφωνία που υπέγραψαν οι «σύμμαχοι» πίσω από ης πλάτες τους. Πολύ περισσότερο που στο ίδιο το στρατόπεδο των «συμμάχων» η ενότητα δεν άργησε να σπάσει και να δώσει τη θέση της σε μια οξυμένη αντιπαράθεση, τον ψυχρό πόλεμο. Πριν ακόμα στεγνώσει το μελάνι από τη συμφωνία της Γιάλτας, η πρώτη ρήξη ήρθε με αφορμή τα γεγονότα στην Πολωνία.
Οι σταλινικές ηγεσίες που βρέθηκαν επικεφαλής των κινημάτων εκείνη την εποχή, μπορούσαν να σκύψουν το κεφάλι στη συμφωνία της Γιάλτας, ή να την αγνοήσουν. Και αυτό έγινε σε τρεις περιπτώσεις, στη Γιουγκοσλαβία, την Αλβανία και αργότερα στην Κίνα, όπου οι αντάρτικοι στρατοί, ενάντια στις εντολές της Γιάλτας και της Μόσχας κατέλαβαν την εξουσία και απαλλοτρίωσαν τους καπιταλιστές και το κράτος τους.

Ο Σιάντος την ώρα που υπογράφει τη Συμφωνία της Βάρκιζας

Είναι πολύ διαδεδομένη στην αριστερά η άποψη πως υπεύθυνη για την ήττα του Δεκέμβρη και του εμφυλίου είναι η σοβιετική γραφειοκρατία που «μας έδωσε στους άγγλους». Και ενώ δεν έχουμε καμιά διάθεση να βγάλουμε λάδι τους γραφειοκράτες και τις προθέσεις τους, ωστόσο αντιστεκόμαστε σε μια θεωρία που μοιρολατρικά αγνοεί την μεγαλύτερη κινητήρια δύναμη της ιστορίας την κίνηση των μαζών και τις ευθύνες της ηγεσίας τους.

Από την υποδοχή τον άγγλων στα… Δεκεμβριανά

Το ζήτημα της εξουσίας είχε τεθεί ήδη από την κατοχή. Από τη μια ο λαός οπλισμένος δεν είναι διατεθειμένος να θάψει, έτσι χωρίς μάχη, τις ελπίδες για κοινωνική αλλαγή που τον έτρεφαν όλο το προηγούμενο διάστημα στον αγώνα του. Η αστική τάξη από την άλλη όχι μόνο δεν ήταν διατεθειμένη να ικανοποιήσει το παραμικρό από τις προσδοκίες των μαζών, αντίθετα ξέρει πως για να διασφαλίσει τη θέση της πρέπει να τσακίσει το κίνημα με μεθόδους εμφυλίου πολέμου. Κανένας συμβιβασμός δεν μπορεί να υπάρξει ανάμεσα σε αυτές τις δυο δυνάμεις, η σύγκρουση ήταν αναπόφευκτη.
Με την αποχώρηση του γερμανικού στρατού κύριος της χώρας είναι οι οπλισμένες εργαζόμενες μάζες, οργανωμένες στο ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ. Η αστική τάξη βρίσκεται διαιρεμένη: το ένα τμήμα συνεργάζεται με τους ναζιστές και το άλλο, οι «δημοκράτες» έχουν εγκαταλείψει τη χώρα. Το ΚΚΕ όμως στην ηγεσία του ΕΑΜ αρνείται να ακολουθήσει μια ανεξάρτητη ταξική πολιτική, αλλά πιστό στη σταλινική λογική των σταδίων συνεργάζεται από την πρώτη στιγμή με το «προοδευτικό» κομμάτι της αστικής τάξης και των «συμμάχων» αγγλοαμερικάνων ιμπεριαλιστών. Έχει προετοιμάσει αυτή την πράξη από νωρίς. Με τις συμφωνίες στο Λίβανο και την Καζέρτα τους παρέδωσε την ηγεσία του ένοπλου κινήματος με αντάλλαγμα κάποια υπουργεία στην επερχόμενη κυβέρνηση «εθνικής ενότητας». Την άλλη μέρα της αποχώρησης του γερμανικού στρατού το ΚΚΕ παραδίδει στους αστούς την κυβέρνηση. Στα Δεκεμβριανά αναγκάζεται να συγκρουστεί στη μάχη της Αθήνας προσπαθώντας (και καταφέρνοντας) να κλείσει όπως-όπως την σύγκρουση. Η προδοσία του Δεκέμβρη ολοκληρώνεται λίγες μέρες μετά με την υπογραφή της επαίσχυντης συμφωνίας της Βάρκιζας. «Εφόσον οι μεγάλοι σύμμαχοι αποφάσισαν πως η παρουσία του βρετανικού στρατού στην Ελλάδα είναι χρήσιμη σημαίνει πως ήταν. Πιστεύουμε πως η σύγκρουση μεταξύ ΕΛΑΣ και Βρετανών είναι αποτέλεσμα μιας θλιβερής παρεξήγησης, η οποία ελπίζουμε, θα ξεχαστεί». (Από συνέντευξη του Σιάντου σε ξένους ανταποκριτές μετά την υπογραφή της Βάρκιζας). Στη Βάρκιζα το ΚΚΕ παραδίδει τα όπλα χωρίς να ηττηθεί.

Μετά τη Βάρκιζα

Η αστική τάξη όμως δεν μπορεί να επιβάλει μόνο στρατιωτικά τη συνθήκη της Βάρκιζας. Το 45 εκδίδονται πάνω από 70000 εντάλματα σύλληψης στο πνεύμα της συνθήκης, αλλά συλλαμβάνονται όχι πάνω από 9000 αριστεροί. Στην επαρχία και ειδικά βόρεια της Ρούμελης, το κράτος της Αθήνας είναι μια σκιά. Ειδικά σε Μακεδονία και Θράκη η ΕΑΜική αυτοδιοίκηση έχει τον απόλυτο έλεγχο πόλεων και χωρίων.
«Ο κρατικός μηχανισμός δεν έχει επαναλειτουργήσει, ο στρατός και η εθνοφυλακή ελέγχονται στο μεγαλύτερο μέρος τους από τις ΕΑΜικες οργανώσεις. Στις περισσότερες περιοχές της χωράς το φαινόμενα της δυαδικής εξουσίας παρατείνονται». (Βερναρδάκης Μαύρης, Κόμματα και κοινωνικές συμμαχίες στην προδικτατορικη Ελλάδα).
Οι μόνες δυνάμεις που είχαν οι κυβερνήσεις στην Αθήνα για να αποκαταστήσουν το κράτος ήταν τα στρατεύματα που μπόρεσαν να ελέγξουν την Αθήνα το Δεκέμβρη μόνο χάρη στην υποχώρηση του ΚΚΕ. Για να ελέγξουν την υπόλοιπη Ελλάδα ούτε κουβέντα. Το κράτος στηρίχτηκε στις 200 περίπου μικρές και μεγαλύτερες συμμορίες των φασιστών και κυνηγών κεφαλών, που τις εξοπλίζει για να εξαπολύσουν μια δολοφονική τρομοκρατία στην ύπαιθρο. Μέσα σε ένα χρόνο τα αποτελέσματα της λευκής τρομοκρατίας είναι πάνω από 1000 δολοφονίες. Η τρομοκρατία όμως έχει αντίθετα αποτελέσματα. Αφενός δεν μπορεί να καταστείλει ακόμα το κίνημα, αφετέρου το ερεθίζει διαλύοντας ης αυταπάτες για «συμφιλίωση» που καλλιεργεί η ηγεσία του ΚΚΕ.
Τη στιγμή που οι κυβερνήσεις της Αθήνας δεν μπορούν ελέγξουν τη χώρα πως να γίνει λόγος για ανοικοδόμηση: Το 45 και το 46 η χώρα βυθίζεται σε ακόμη μεγαλύτερη (αν είναι δυνατόν) φτώχεια. Ο πραγματικός μισθός των εργαζομένων έχει πέσει κάτω από το μισό της εποχής του Μεταξά. η ανεργία έχει ξεπεράσει το 50%. Το 1/3 του πληθυσμού είναι άποροι. (αριθμ. στοιχεια, Μαυρής ο.π.)
Σε αυτό το κλίμα επιστρέφει στις 30 Μάρτη 45 ο Ζαχαριάδης.  Ο ερχομός του Ζαχαριάδη ανανεώνει την εμπιστοσύνη στην ηγεσία του ΚΚΕ που είχε κλονιστεί στο πρόσωπο του Σιάντου. Ο νέος αρχηγός ήταν «καθαρός» από την προδοσία της Βάρκιζας και δημιουργεί νέες αυταπάτες πως δεν θα επαναληφθούν τα ίδια «λάθη».
Η συνεχιζόμενη αθλιότητα, η απόλυτη αδυναμία των αστών να επιβάλουν την τάξη τους, σε συνδυασμό με την ανανέωση της εμπιστοσύνης προς την ηγεσία του ΚΚΕ αρχίζουν να μεταστρέφουν το κλίμα. Από την άνοιξη του 45 το μούδιασμα της Βάρκιζας αρχίζει να ξεπερνιέται. Το πρώτο δείγμα αντιστροφής έρχεται από την Αθήνα. Επωφελούμενοι οι αστοί από την ήττα του Δεκέμβρη έχουν επιβάλει στα συνδικάτα διορισμένες διοικήσεις. Ο αγώνας για δημοκρατία στα συνδικάτα παίρνει τεράστια έκταση και τελικά δικαιώνεται. Στις εκλογές για τη ΓΣΕΕ. σε ένα από τα αντιπροσωπευτικότερα συνέδρια, το Μάρτη του 46 ο ΕΡΓΑΣ, η παράταξη του ΚΚΕ. συγκεντρώνει το εκπληκτικό 85% των ψήφων. Παράλληλα ξεκινάν οι διαδηλώσεις. Αρχή η Πρωτομαγιά του 45 που συγκεντρώνονται 85.000 Αθηναίων. Το Σεπτέμβρη στην επέτειο από την ίδρυση του ΕΑΜ διαδηλώνουν 200 000 και στις 20 Γενάρη του 46 σε διαδήλωση για συμμετοχή του ΚΚΕ στην κυβέρνηση μαζεύονται 450.000 στην Αθήνα και 150.000 στη Θεσσαλονίκη.
Η σταδιακή ανάκαμψη από το σοκ της Βάρκιζας θα συνεχιστεί σταθερά και θα κορυφωθεί όλο το 46, τόσο που αρχίζει στο λαό να μεστώνει η προσδοκία για έναν νέο «τρίτο γύρο». Η αδυναμία των αστών να τσακίσουν το κίνημα μεταφέρει την κρίση στο στρατόπεδο τους. Το 45 και το 46 θα αλλάξουν 11 κυβερνήσεις (!) χωρίς καμιά να αποδειχτεί ικανότερη από την προηγούμενη.
Το ΚΚΕ όμως, όχι μόνο δεν εκμεταλλεύεται τη μεταστροφή της περιόδου, αλλά κάνει ότι είναι δυνατόν για να χαθεί και αυτή η τρίτη ευκαιρία, μέχρι το οριστικό τσάκισμα, το καλοκαίρι του 47.

Η πολιτική του Ζαχαριάδη

Ο Ζαχαριάδης επωφελείται της ανανεωμένης εμπιστοσύνης για να τσακίσει κάθε διαμαρτυρία και κάθε αντίδραση απ’ τα αριστερά Η πρώτη του πολιτική πράξη ήταν να αποκηρύξει τον Άρη Βελουχιώτη, που αρνείται να καταθέσει τα όπλα, σαν «προδότη». Το πιο επείγον για το Ζαχαριάδη ήταν να αντιμετωπίσει την πίεση της βάσης. Και το καταφέρνει… διαλύοντας το κόμμα με πρόσχημα την «ταξική του εκκαθάριση και ανασυγκρότηση». Διαλύει τις οργανώσεις του στην επαρχία (που ελέγχεται ακόμα από το ΕΑΜ) και αναγκάζει 250.000 μέλη να προσχωρήσουν στο Αγροτικό Κόμμα Ελλάδας, ένα κόμμα «φάντασμα». Διαγράφει τη νεολαία του κόμματος και αναγκάζει τους νέους να συγχωνευτούν σε πλατιές πολιτιστικές οργανώσεις νεολαίας. «Θα παν εκεί, στις οργανώσεις της νεολαίας και θα μείνουν εκεί, δεν θα μπαινοβγαίνουν στο κόμμα και δεν θα πολιτικοποιούν περισσότερο απ’ ότι χρειάζεται τις οργανώσεις αυτές», εισηγείται ο Ζαχαριάδης στο 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ. Τέλος διαγράφει μαζικά (20.000 μέλη) όσους είχαν υπογράψει δήλωση επί Μεταξά και στο μεσοδιάστημα είχαν επιστρέψει στο κόμμα. Το βασι-κότερο όμως είναι οι διαγραφές και οι διώξεις όσων διαμαρτύρονται για τη δεξιά πολιτική του κόμματος, των όποίων ο αριθμός δεν μπορεί να υπολογιστεί ούτε κατά προσέγγιση Μετά από αυτό τον εξαγνισμό το ΚΚΕ που πριν το Δεκέμβρη αριθμούσε 400- 450.000 μέλη, τον Οκτώβριο του 45 στο 7ο Συνέδριο μετά τις διαγραφές έχει φτάσει στις 45.000. (αριθμ. στοιχεία Μαυρής, ο π.) Μετά την εκκαθάριση, του κόμματος ο δρόμος για το Ζαχαριάδη είναι ανοιχτός για να καταφέρει να περάσει την υπερδεξιά πολιτική του γραμμή.
Και το καταφέρνει στην περίφημη 2η Ολομέλεια, τον Φλεβάρη του 46. Το βασικότερο θέμα ήταν φυσικά το ζήτημα των όπλων. Η αστική τάξη προσπαθεί να τσακίσει το κίνημα με μεθόδους εμφυλίου πολέμου και το ΚΚΕ μετά τη Βάρκιζα απαγορεύει στον κόσμο να οπλιστεί καταδιώκοντας σαν «πράκτορα» όποιον δεν υποτάσσεται σε αυτή τη λογική. Μέσα στο τρομοκρατικό όργιο το ΚΚΕ είναι νόμιμο κόμμα και θέλει με κάθε τρόπο να διαφυλάξει την νομιμότητα. Τι κι αν τα μέλη. τα στελέχη και οι οπαδοί του δολοφονούνται, διώκονται, βασανίζονται;
Η 2η Ολομέλεια αποφασίζει λοιπόν πως «πρέπει να ελιχθούμε ενάντια στις επιθέσεις των μοναρχοφασιστών με ενεργητική άμυνα, χωρίς όμως να καταφύγουμε στα όπλα» (Ι). Όποιος φέρνει αντίρρηση κατηγορείται σαν «πράκτορας» και «υπονομευτής της ομαλότη-τας». Ένας λαός που μόλις ένα χρόνο πριν ήταν οπλισμένος και διεκδικούσε την εξουσία, τώρα του δίνουν εντολή να μην προβάλει καμιά αντίσταση στη σφαγή του, γιατί αυτό «θα έδινε επιχειρήματα στην αντίδραση για να βγάλει το κόμμα στην παρανομία». Πίσω από αυτή την εμμονή στη «νομιμότητα» κρύβεται η θεωρία για «πέρασμα στο σοσιαλισμό με δημοκρατικές μεθόδους πάλης» που επεξεργάζεται την εποχή εκείνη η ηγεσία του ΚΚΕ.
Στην ίδια εκείνη Ολομέλεια, ο Ζαχαριάδης θα εισηγηθεί μια ανεκδιήγητη θεωρία που ο ίδιος ονομάζει «άξονας με 2 πόλους» η οποία καλεί ούτε λίγο ούτε πολύ τους κομμουνιστές να λάβουν υπόψη τους και τα συμφέροντα του αγγλικού ιμπεριαλισμού στην περιοχή! «Μια συνεπής εξωτερική πολιτική θα πρέπει να κινηθεί μεταξύ δύο πόλων: α) των ευρωπαϊκών Βαλκανίων που έχουν κέντρο τη Σοβιετική Ρωσία και β) της Μεσογείου που έχει κέντρο τη μεγάλη Βρετανία» (τα κείμενα της Ολομελείας: Γούσιας, Αιτίες για τις ήττες και τη διάσπαση του ΚΚΕ και Ελευθεροτυπία. ειδικό ένθετο για τον εμφύλιο. 15/10/99).
Το ΚΚΕ θα παλέψει με όλα τα νόμιμα μέσα για «δημοκρατία-εθνική ενότητα» κλπ. κλπ. Έχει χαράξει ένα δρόμο που θα ακολουθεί απαρέγκλιτα μέχρι το τέλος. Όλο αυτό το διάστημα παζαρεύει με τους αστούς πολιτικούς μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας στην οποία θα μετέχει.
Η 2η Ολομέλεια, που αποτελεί το τελευταίο σκαλοπάτι στη δεξιά κατρακύλα του κόμματος, είναι η πρώτη με την επιστροφή του Ζαχαριάδη στην Ελλάδα, αποδεικνύοντας ότι η προδοσία του Δεκέμβρη και της Βάρκιζας δεν ήταν ζήτημα προσώπων, αλλά άμεσο αποτέλεσμα της αντιδραστικής πολιτικής ταξικής συνεργασίας που ασπαζόταν το σύνολο της ηγεσίας του.

Το ΚΚΕ ανάμεσα στις μυλόπετρες

Τα πράγματα δεν είναι όμως πια α-πλά και η ηγεσία του ΚΚΕ δεν μπορεί να κοροϊδεύει τον κόσμο με φιρμάνια. Ένας χρόνος τρομοκρατίας μετά τη Βάρκιζα έχει δείξει σε όλους πως η «εθνική συμφιλίωση» ανάμεσα σε καταπιεστές και καταπιεζόμενους, ανάμεσα σε μοναρχοφασίστες και αντάρτες είναι αδύνατη. Να καλεί το κόμμα τους οπαδούς του να συμφιλιωθούν με τους αστούς και την κυβέρνηση τους. και τους άγγλους συμμάχους» είναι σαν να τους καλεί να σκύψουν το κεφάλι στους χιτες και τους ταγματασφαλίτες. Η βάση που σφάζεται χωρίς να μπορεί να δώσει μάχη πιέζει την ηγεσία του ΚΚΕ να ξανακαταφύγει στα όπλα. Όσο αυτή επιμένει στον δρόμο της «εθνικής ενότητας» και καταγγέλλει την προσφυγή στα όπλα σαν προβοκάτσια εξοργίζει και απογοητεύει τις μάζες που το ακολουθούν. Ήδη, ενάντια στη γραμμή του Ζαχαριάδη, διάφοροι αγωνιστές παίρνουν το δρόμο του βουνού συγκροτώντας μικρές ομάδες, βασικά στη Μακεδονία τη Θεσσαλία και τη Ρούμελη Αντιφατικά, η 2η Ολομέλεια έχει περάσει στην ιστορία σαν εκείνη που το ΚΚΕ πήρε απόφαση για ένοπλη σύγκρουση. Δεν υπάρχει μεγαλύτερος μύθος από αυτόν, αλλά έχει την εξήγηση του. Ο Ζαχαριάδης μπορεί να καταλάβει αυτές τις πιέσεις και προσπαθεί να διασκεδάσει τις εντυπώσεις. Μέσα στο εμετικό κλίμα «συμφιλίωσης» της 2ης Ολομέλειας αρχίζει να υπαινίσσεται προσφυγή στα όπλα, με σκοπό να καθησυχάσει τις πιέσεις της βάσης για ένοπλη σύγκρουση Στο περιθώριο της Ολομέλειας καλεί τους καθοδηγητές γραφείων περιοχής σε μια συνδιάσκεψη, όπου για πρώτη φορά τίθεται το ενδεχόμενο ένοπλης σύγκρουσης.
Ο Γούσιας, από την Ήπειρο, πιστός ζαχαριαδικός μέ-χρι το τέλος, διηγείται για αυτή την συνδιάσκεψη: «Εμείς από την Ήπειρο τους είπαμε ότι /…/με τις δυνατότητες που διαθέτουμε στην Άρτα και την Πρέβεζα μπορούμε να παρατάξουμε μια μεραρχία και να γίνουμε κύριοι τουλάχιστον της πόλης των Γιαννίνων Πήραν το στοιχεία και μας είπαν να οργανώνουμε καλά αυτές τις δυνάμεις και με βάση εντολής τους θα προχωρήσουμε. Θα συνεχίσουμε να δουλεύουμε όπως τώρα στο πνεύμα της ενότητας και της συμφιλίωσης, την πάλη για οικονομικές διεκδικήσεις του λαού και την απόκρουση της τρομοκρατίας». (Γούσιας. ο.π).
Αυτά τα «στοιχεία» που κάθε Γραφείο έδωσε στο ΠΓ κανείς δεν ξέρει σε πιο συρτάρι του κόμματος θάφτηκαν και η «εντολή για προσφυγή στα όπλα» δεν ήρθε ποτέ! Ο Ζαχαριάδης όμως πετύχαινε να διατηρεί τις ελπίδες για ένοπλη αντιπαράθεση κρατώντας σε αναμονή τη βάση του κόμματος όσο της επέβαλε να παλεύει «στο πνεύμα της εθνικής ενότητας και της συμφιλίωσης». Η ηγεσία του ΚΚΕ χρησιμοποιεί την απειλή του αντάρτικου (του οπλισμένου λαού) σαν χαρτί στο παζάρι της με τους αστούς. Από τη μια εμποδίζει κάθε ιδέα για προσφυγή στα όπλα για να μην τρομάξει τους αστούς και να τους πείσει για τις νόμιμες πρόθεσης του. Από την άλλη αραιά και που υπαινίσσεται τον ένοπλο αγώνα, που θα έχει στόχο «να αναγκάσει την κυβέρνηση να κάνει κάποιες δημοκρατικές παραχωρήσεις» για να ηρεμήσει τις πέσεις της βάσης.

Το καζάνι σκάει

Στα πλαίσια αυτής της πολιτικής της αγωνιώδους ισορροπίας, το ΚΚΕ αποφασίζει να καλέσει σε αποχή από τις εκλογές στις 31 Μάρτη του 46. Οι εκλογές, απόλυτης νοθείας, σκοπό είχαν να δώσουν μια επίφαση νομιμότητας στις κυβερνήσεις των αστών που λεηλατούσαν τη χώρα. Το ΚΚΕ αποφασίζει να απόσχει θέλοντας να δείξει στους αστούς ότι ενδεχομένως μπορεί να σκληρύνει τη στάση του. Τη μέρα των εκλογών, 31/3/46 μια ομάδα ανταρτών επιτίθεται στο αστυνομικό τμήμα του Λιτόχωρου και το καιει μαζί με τους ασφαλίτες και τους φασίστες που είχαν καταφύγει εκεί. Ο Βαφειάδης στα απομνημονεύματα του επιμένει πως η επίθεση αυτή έγινε εν αγνοία της ηγεσίας. Όπως και να έχει το πράγμα δεν αλλάζει. Το καζάνι της ταξικής πάλης, που δεν ανέχεται άλλο τα τσαλιμάκια του Ζαχαριάδη, εκρήγνυται. Όλοι θεωρούν την επίθεση στο Λιτόχωρο σαν το σύνθημα για τον ένοπλο αγώνα, το σύνθημα για τον τρίτο γύρο. Η κυβέρνηση με αφορμή το χτύπημα επαναφέρει τους μεταξικους νομούς έκτακτης ανάγκης και ανοίγει τα ξερονήσια Η τρομοκρατία φτύνει στο αποκορύφωμα της.
Αλλά το Λιτόχωρο είναι το σύνθημα και από την πλευρά του κινήματος. Ο κόσμος δεν μπορεί να περιμένει τη διαταγή που ποτέ δεν έρχεται για να πάρει τα άπλα. Ατομικά, ή σε μικρές ομάδες βρίσκουν το δρόμο για το βουνό. Η ηγεσία του ΚΚΕ όχι μόνο δεν προσπαθεί να οργανώσει τον ένοπλο αγώνα, αλλά κάνει ότι μπορεί για να σταματήσει την εξέλιξη που δεν περίμενε. Ο Ζαχαριάδης τρέχει να εξηγήσει σε κάθε κομματική συνάντηση ότι «το Λιτόχωρο ήταν μια μπλόφα για να αναγκάσουμε την κυβέρνηση να κάνει παραχώρησης». Απειλεί όσους δεν υποτάσσονται με τα χειρότερα. Οι αυταπάτες για τον νέο αρχηγό είναι ακόμη πολύ δυνατές. Τα μέλη ζητάν έγκριση από τις ΚΟΒες τους για να βγουν στο βουνό και οι ΚΟβες από την ηγεσία. «Αποδεδειγμένο όμως είναι το αντικομματικό το προδοτικό φέρσιμο του Ζαχαριάδη στους αγωνιστές που πήγαιναν στα γραφεία του κόμματος και του έλεγαν πως θέλουν να πανε στο βουνό. Τους χαρακτήριζε σαν ύποπτους που θέλουν να σκαρώσουν προβοκάτσια έναντι στο κόμμα. Κι αυτή ήταν η γραμμή της ηγεσίας γιατί τα ίδια έκαμε ο Βλαντάς στον Πειραιά, ο Μπαρζώτας στη Θεσσαλονίκη, ο Κολιγιάννης στην Ήπειρο κλπ». (Μάρκου Βαφειάδη, Απομνημονεύματα).
Σε μια τελευταία προσπάθεια, ο Ζαχαριάδης στρέφει απότομα το τιμόνι δεξιά θέλοντας να ηρεμήσει τους αστούς και να κατευνάσει το λαό. Δηλώνει κανονικά συμμέτοχη στο δημοψήφισμα για το βασιλιά. που ήταν 10 φορές πιο νοθευμένο από τις εκλογές του Απρίλη. Οι προσπάθειές του όμως πέφτουν στο κενό. το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω. Χωρίς καμιά έγκριση οι πρώτες ομάδες πυκνώνουν τα βουνά, το δεύτερο αντάρτικο είναι πια πραγματικότητα.

Η ίδρυση του ΔΣΕ

Έχουν δίκιο οι σταλινικοί που επιμένουν ότι δεν επεδίωκαν τον εμφύλιο πόλεμο. Δεν είναι σωστό όμως ότι «τον επέβαλαν οι άγγλοι». Είναι η αναπότρεπτη πορεία της ταξικής πόλης, που οδηγεί στην ένοπλη λύση αυτής της αντιπαράθεσης. Ο οπλισμένος λαός δεν ανέχεται να ξανασκυψει αδιαμαρτύρητα το κεφάλι και να γυρίσει να δουλέψει για την «ανοικοδόμηση της χωράς» δηλ να ξαναστήσει στα πόδια της την αστική τάξη πάνω στο σβέρκο του. Η αστική τάξη απ’ την άλλη θέλει να γυρίσει το ρολόι πίσω στην εποχή του Μεταξά. Η ριζοσπαστικοποίηση του λαού. ειδικά στην επαρχία ήταν που δεν επέτρεπε στους αστούς να προχωρήσουν σε κανένα συμβιβασμό. Η αστική εξουσία μπορούσε να ξσναστηθει μόνο διαλύοντας το κίνημα. Μόνο στα κεφάλια της ηγεσίας του ΚΚΕ μπορούν να συμβι-βαστούν αυτές οι δυο αντίθετες δυνάμεις σε μια «εθνική συμφιλίωση» Το ΚΚΕ μπαίνει σε έναν εμφύλιο που δεν τον θέλει και αγωνίζεται να τον σταματήσει.
Οι ομάδες, όμως, των ανταρτών εί-ναι πλέον γεγονός και ο Ζαχαριάδης δεν μπορεί πια να τις αγνοεί και υπο-λογίζει τώρα να τις αξιοποιήσει σαν «δύναμη πίεσης προς την κυβέρνηση για δημοκρατικές αλλαγές», στα πλαίσια της οπορτουνιστικής του πολιτικής. Στο τέλος του 46 ο Μάρκος παίρνει διαταγή να ηγηθεί και να οργανώσει τις διάσπαρτες ομάδες λούεται ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας. Και μόνο η ανακήρυξη της ίδρυσης δημιουργεί φοβερή αισιοδοξία και βγάζει ακόμα περισσότερο κόσμο στο βουνό. Όλη η προσπάθεια της ηγεσίας του ΚΚΕ για το επόμενο διάστημα είναι να προσπαθεί να συγκρατήσει αυτό το ρεύμα. Οι εντολές του Ζαχαριάδη προς τον Μάρκο είναι προς το παρόν η δύναμη να μην ξεπεράσει τα 1000 άτομα. Αλλά ήδη στο βουνά βρίσκονται 2500-3000 αντάρτες. Το δεύτερο ανταρτικό έχει ξεκινήσει.
Η πολιτική του ΚΚΕ για τρίτη φορά από το 44 θα οδηγήσει στην συντριβή αυτή τη φορά τελειωτικά- το επαναστατικό κίνημα. Πριν ξεκινήσουν οι μάχες του ΔΣΕ στο βουνό, το ΚΚΕ έχει υπονομεύσει τη πάλη του λαού σε όλα τα υπόλοιπα πεδία αντιπαράθεσης με την αντίδραση: στις πόλεις, στην ύπαιθρο και στον εθνικό στρατό.

Ο αγώνας στις πόλεις

Στις πόλεις όπως είδαμε άρχισε να εκδηλώνεται πρώτα η μεταστροφή του κλίματος της Βάρκιζας, αλλά το ΚΚΕ. αρνείται κάθε άλλο αγώνα από το «νόμιμο, για οικονομικές διεκδικήσεις στην κατεύθυνση της συμφιλίωσης». Σε αυτή την προοπτική η ΓΣΕΕ. που ελέγχεται από το ΚΚΕ, διοργανώνει πράγματι απεργίες και διαδηλώσεις ενάντια στην τρομοκρατία ή για τη διεκδίκηση καλύτερου βιοτικού επιπέδου. Αλλά, ακόμη και επιτυχημένες οι απεργίες από μόνες τους δεν οδηγούν πουθενά. Η αντιπαράθεση έχει ανέβει σε άλλο επίπεδο. Η επίθεση από την πλευρά των αστών είναι ο ένοπλος εμφύλιος και μόνο τέτοια μπορούσε να είναι η απάντηση κι απ’ την πλευρά των εργατών. Και μπορούσαν να τη δώσουν, ακόμα και μετά την προδοσία του Δεκέμβρη. Το ΚΚΕ όμως έχει επιφυλάξει άλλο ρόλο για το ελληνικό προλεταριάτο να πιέζει τους αστούς για δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Καταλαβαίνοντας οι εργάτες πως η λύση βρίσκεται στον εξοπλισμό τους και την ένοπλη αντιπαράθεση, ψάχνουν τρόπο να βγουν στο βουνό. Φυσικά, και στην πόλη μπορεί να γίνει ένοπλη αντιπαράθεση. Όμως το ίδιο το κόμμα τους κλείνει αυτό το δρόμο απαγορεύοντας ρητά κάθε ένοπλη ενεργεία και έτσι οι απόπειρες είναι ανοργάνωτες και έχουν το χαρακτήρα ξεσπάσματος. Τα δυο πιο σοβαρά περιστατικά, η δολοφονία του υπουργού Λαδά στην Αθήνα και η επίθεση με χειροβομβίδες στη βασιλική αεροπορία στη Θεσσαλονίκη. Την Πρωτομαγιά του 46, αντιμετωπίζονται από την κυβέρνηση. Η κοινή πεποίθηση είναι πως όποιος θέλει όπλο θα πρέπει να πάει στο βουνό. Αλλά και εδώ το ΚΚΕ στέκεται εμπόδιο. Μηχανισμός προώθησης δεν υπάρχει. «Εκείνοι που παρά τις εντολές αποφασίζουν να ενωθούν με το Μάρκο. πρεπει να απευθυνθούν οε ιδιώτες συνδέσμους πληρώνοντας 10 λίρες στερΜνες, για να παραδοθούν μια φορα στις δυο στην αστυνομία». (D. Eudes, Οι καπεταναίοι)
Για δυο χρονιά, 45 και 46, όταν ακόμα η αστική εξουσία ήταν αδύναμη, το ΚΚΕ αρνείται την προσφυγή στον ένοπλο αγώνα, δίνοντας στους αστούς την ευκαιρία να ανασυνταχθούν. Τον Ιούλη του 47 η κυβέρνηση καταφέρνει να ξεμπερδέψει με όσους αριστερούς έχουν μείνει στις μεγάλες πόλεις. Το βράδυ στις 10/7 συλλαμβάνει στην Αθήνα 2.500 κόσμο και 4 μέρες μετά άλλες 7.000. Οι συλλήψεις παίρνουν το ρυθμό χιονοστιβάδας. Ο Ρέντης, υπουργός Δημόσιας Τάξης, ειρωνικά θα δηλώσει αργότερα σε ξένους ανταποκριτές σε ερώτηση για τον τεράστιο αριθμό των συλλήψεων, πως από πίσω υπάρχει σχέδιο των κομμουνιστών! «Είναι αποτέλεσμα ενός ενσυνείδητου ελιγμού εκ μέρους των κρατουμένων δια να κατακλύσουν τας δικαστικός υπηρεσίας». (D. Eudes ο.π.). Το ΚΚΕ εξακολουθεί να είναι πάντα ένα νόμιμο κόμμα που καλεί τα μέλη του να δρουν μόνο νόμιμα, τώρα πια στη φυλακή και στην εξορία. Όταν οι αντάρτες θα μπαίνουν στις επαρχιακές πόλεις δε θα βρίσκουν υποστήριξη γιατί όλες έχουν αδειάσει από τους αριστερούς.

Ο αγώνας στην ύπαιθρο

Η ύπαιθρος, που νωρίτερα είχε στηρίξει τη δράση των ανταρτών, τώρα την αλωνίζουν οι φασίστες και οι κυνηγοί κεφαλών. Μετά την Ολομέλεια του Φλεβάρη του 46, συγκροτούνται οι «Ομάδες Αυτοάμυνας» που. σύμφωνα πάντα με τις διαταγές του ΚΚΕ πρέπει να είναι …άοπλες(!) Στην κα-τοχή. τα χωριά ήταν η βάση στρατολογίας των αντάρτικων μονάδων. Τώ-ρα το κόμμα απαγορεύει ρητά την προσχώρηση στον ΔΣΕ. Κάποιες ΚΟΒες μάλιστα δείχνοντας υπερβάλλοντα ζήλο τυπώνουν και σχετικές προκηρύξεις. Τραγικό, αλλα διαφωτιστικό του κλίματος, είναι το επεισόδιο στη Νιάλα της Θεσσαλίας. 40 στελέχη του ΚΚΕ βρίσκονται αποκλεισμένα στην περιοχή, να γυρνάν νηστικοί μες το χιόνι μετά από κίνηση του στρατού που τους είχε αποκλείσει. Τα συνα-ντάει ένα απόσπασμα του ΔΣΕ και προσφέρεται να τους γλυτώσει, αλλά αυτοί αρνούνται «Η αλήθεια είναι ότι και τα στελεχη των πολιτικών οργανώσεων συμφωνά με τη γραμμή των καθοδηγήσεων τους δεν ήθελαν να μπερδευτούν με τα τμήματα του ΔΣΕ. Ήθελαν να δείξουν ότι αυτοί δεν έχουν σχέση με τον ΔΣΕ. Τέτοια ήταν η θέση του Ζαχαριάδη και του ΑΚΕ. (…) Έτσι κι έμειναν. Και πάγωσαν σχεδόν όλοι κι όσοι έμειναν ζωντανοί με κρυοπαγήματα πιάστηκαν αιχμάλωτοι». (Μάρκος Βαφειάδης, Απομνημονεύματα)
Ακόμα κι έτσι ομως το χωριό είναι τα «μετόπισθεν» του ΔΣΕ. Εκεί οι αντάρτες μπορούν να βρουν περίθαλψη, τροφή, κατάλυμα. Αυτό η αντίδραση το γνωρίζει καλά και προσπαθεί να τσακίσει τα χωριά με την τρομοκρατία και τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Όταν και τότε δεν τα καταφέρνει, βάζει μπροστά το σχέδιο ερήμωσης της επαρχίας. Από το τέλος του 47 ο στρατός αναγκάζει τους χωρικούς να εγκαταλείψουν τα χωρία τους με τη βία και τους συγκεντρώνει σε φρουρούμενα στρατόπεδα έξω από τις πόλεις. Στο τέλος του 46 σε αυτά τα στρατόπεδα έχουν συγκεντρωθεί πάνω απο 500.000 κόσμος, το σύνολο δηλαδή των χωρίων της ηπειρώτικης Ελλάδας. Ο ΔΣΕ ήταν αριθμητικά ανίκανος να αποτρεψει το ξεσπίτωμα. Από το 48 και μετά μάχεται σε μια έρημη «ελεύθερη Ελλάδα»

Ο αγώνας στο στρατό

Όλο το 46, 46 και εν μέρει το 47 οι ένοπλες δυνάμεις της αντεπανάστασης ήταν καμιά διακοσαριά συμμορίες φασιστών και κυνηγών κεφαλών και τα κατοχικά τάγματα ασφαλείας, με τη συνεπικουρία των βρετανικών στρατευμάτων. Ο εθνικός στρατός είναι ένα άλλο ζήτημα. Μετά την κατοχή στρατός δεν υπήρχε και συγκροτήθηκε ξανά σύμφωνα με το κλασσικό μοντέλο της κλάσης που καλείται να καταταχτεί. Συνεπώς φαντάροι ήταν τα παιδιά των εργατών και των αγροτών που έπαιρναν ψύλλο κατάταξης, Στην μεγάλη πλειοψηφία τοθς οι στρατιώτες, αλλά και πολλοί κατώτεροι αξιωματικοί είναι ΕΑΜίτες και ΕΠΟΝιτες, πολλοί είχαν πολεμήσει στον ΕΛΑΣ. Όλο το 46 αλλα και αργότερα. το 47, όχι μόνο αρνούνταν να συγκρουστούν με τους αντάρτες, αλλά συχνά μονάδες ολόκληρες αυτομολούσαν στο βουνό. Είναι φανερό πως το κερδισμα των φαντάρων θα έγερνε την πλάστιγγα της αντιπαράθεσης στις απο τη μια η απο την άλλη μεριά. Και εδώ το ΚΚΕ κατάφερε να τσακίσει κάθε δυνατότητα. Καμία προσπάθεια οργάνωσης των φαντάρων, ούτε καν των ίδιων του των μελών. Καμιά απολύτως προπαγανδική δουλειά μέσα στο στρατό. Δε σταμάτησε όμως εκεί, αλλά προχώρησε σε ένα ακόμα έγκλημα: Απαγόρευε στους αντάρτες να δέχονται όσες μονάδες λιποταχτούν και ζητούν να ενωθούν μαζί τους!!! Τα απομνημονεύματα ανταρτών είναι γεμάτα από διηγήσεις μονάδων που μάταια ζητούσαν τρόπο να φτάσουν στους αντάρτες. Η πίο κραυγαλέα περίπτωση είναι η περιπέτεια 60 στρατιωτών-λιποταχτών που περιπλανιούνται μέρες ολόκλη-ρες στα βουνά γύρω από την Κοζάνη προσπαθώντας να ενωθούν με τους αντάρτες, ενώ τα σώματα του ΔΣΕ στην περιοχή έχουν διαταγή να τους αποφεύγουν. Τελικά εξουθενωμένοι από την άκαρπη περιπλάνηση συλλαμβάνονται και περνάν στρατοδικείο.
Ακολουθώντας τέτοια πολιτική η κλίκα του Ζαχαριάδη αφήνει το έδαφος ανοιχτό για την αντίδραση που δε χάνει στιγμή. Επαναφέρουν και βάζουν επικεφαλής όλους τους αντιδραστικούς μεταξικούς αξιωματικούς και όσους δοσίλογους συνεργάστηκαν με τους ναζίδες στην κατοχή. Ο στρατός εξοπλίζεται και αναδιοργανώνεται υλικοτεχνικά από βρετανούς και αμερικάνους συμβούλους και τότε πια εξαπολύεται μια ανελέητη εκκαθάριση μέσο στις τάξεις του. Τα πιο μαχητικά στοιχεία συλλαμβάνονται κατευθείαν και ακολουθούν τη διαδρομή στρατοδικείο, φυλακή – εξορία ή εκτέλεση, γενικά όμως το πρώτο βήμα παραλείπεται. Η

Αριστερά ο εξόριστος Γιώργος Βασάλος μαχητής του εφεδρικού ΕΛΑΣ και στη συνέχεια στέλεχος του τροτσκιστικού ΚΔΚΕ. 

Μακρόνησος άνοιξε σαν στρατόπεδο υποδοχής των αριστερών φαντάρων. Η πρώτη «κρίση» γινόταν στο αστυνομικό τμήμα, όταν πήγαινε να παραλάβει κανείς το χαρτί κατάταξης. Τουλάχιστον το 1/3 των εξόριστων στα ξερονήσια ήταν φαντάροι ή αξιωματικοί. Οι λιγότερο ενεργητικοί ή απλοί συμπαθούντες μπαίνουν σε λίστες υπόπτων σε απομόνωση και παρακολούθηση. Μια τεράστια μηχανή ψυχικής εξουθένωστις έχει στηθεί και τσακίζει τους φαντάρους που την αντιμετωπίζουν ατομικά, χωρίς τη βοήθεια οργάνωσης. Η μηχανή αυτή έχει αποτελέσματα: Ο στρατός τελικά σπάει. Είναι ο ίδιος στρατός που ο Γούσιας δήλωνε στην αναφορά του προς το ΠΓ πριν ενάμιση χρόνο ότι «στα Γιάννενα είναι στην πλειοψηφία δικός μας και μπορούμε να τον πάρουμε όλο». Οι αστοί όχι μόνο καταστέλλουν κάθε αντίδραση μέσα στο στρατό, αλλά τελικά καταφέρνουν να συγκροτήσουν το καλοκαίρι του 47 ενάντια στα σώματα του ΔΣΕ μια δύναμη 150 χιλιάδων περίπου (με χαμηλό ηθικό, πράγματι, αλλά κάτω από σιδερένια πειθαρχία) και σε ένα ακόμη χρόνο τη διπλάσια.

 

Η μάχη του βουνού

Με χαμένες τις πόλεις, την ύπαιθρο και το στρατό, όλο το πεδίο αντιπαράθεσης έχει μεταφερθεί πια στα βουνά. Εκεί ο ΔΣΕ δίνει τη μάχη του και τη δίνει με αφάνταστο ηρωισμό. Με δυνάμεις συντριπτικά πολλαπλάσιες σε αναλογία 1 προς 10 ή και περισσότερο. Με ελαφρύ οπλισμό, χωρίς επιμελητεία, επικοινωνίες, χωρίς καμιά βοήθεια. Κι όμως. σε όλη τη διάρκεια των 3 χρόνων, ούτε μια μονάδα του ΔΣΕ δεν παραδόθηκε. Αλλά είναι μια μάχη που έχει κριθεί ήδη. Προδομένη από την ίδια την ηγεσία της πριν ακόμα ξεκινήσει. Η πορεία μέχρι την ήττα στο Γράμμο είναι αναπότρεπτη.
Και εδώ δεν έλειψαν οι απίθανες βλακείες από πλευράς της καθοδήγησης σε στρατιωτικό επίπεδο. Η χωρίς λόγο και απία θυσία στη μάχη του Κόζιακα. Η μάχη στη Βέροια, στη Φλώρινα. Οι δυο πολιορκίες της Κόνιτσας. Η ηρωική πορεία των αμάχων. Εκεί. 2500 άοπλοι μαχητές ξεκίνησαν από τη Ρούμελη και τη Θεσσαλία, με μικρή οπλισμένη συνοδεία, ξυπόλυτοι και νηστικοί διέσχισαν όλη την Ελλάδα μέσα σε 42 μέρες ακολουθώντας ένα απίθανο δρομολόγιο κάτω από τα συνεχή πυρά των αντιπάλων. Κάπου στα Πιέρια. δοκιμάζουν στα κεφάλια τους (οι πρώτοι άνθρωποι στον κόσμο) τις νέες βόμβες ναπάλμ. Τελικά φτάνουν στο Γράμμο που… θα παραλάμβαναν τα όπλα τους. Στο μεταξύ έχουν πεθάνει οι 1300 (οι περισσότεροι από το κρύο και την εξάντληση) χωρίς να πιάσουν ακόμα ντουφέκι
Η ευθύνη για τις εγκληματικές αυτές αμέλειες δεν είναι σωστό να αποδίδεται στις ικανότητες των αξιωματικών του ΔΣΕ που οι πιο πολλοί ήταν αποδεδειγμένα εμπειροπόλεμοι. Αλλά εδώ έχουμε ένα στρατό που δεν ξέρει για ποιο στόχο πολεμάει. Μόνο ο ηρωισμός των μαχητών του ΔΣΕ και το τεράστιο απόθεμα ψυχικών δυνάμεων έκανε αυτό τον αγώνα να κρατήσει 3 ολόκληρα χρόνια.
Μπροστά σε τέτοια εγκλήματα η δυσαρέσκεια και η αμφισβήτηση του «αλάθητου» του Ζαχαριάδη δεν αργεί να ξεσπάσει. Η ίδια η κλίκα άλλωστε την τροφοδοτεί, καθώς φορτώνει κάθε νέα αποτυχία και σε έναν καινούριο «υπεύθυνο» τον οποίο στέλνει γραμμή για το απόσπασμα. Η αποπομπή και ο διασυρμός του Βαφειάδη είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Από κάτω δουλεύει ένας τεράστιος μηχανισμός χαφιεδισμού, διώξεων και τελικά δολοφονιών παράλληλα και μέσα στο ΔΣΕ. Ο βόρβορος αυτού του μηχανισμού είναι απύθμενος, ανάλογος με το μέγεθος της προδοσίας. Η τριανδρία Γούσιας-Μπαρζώτας-Βλαντάς. τα πιστά τσιράκια του Ζαχαριάδη ως το τέλος, ασκούν καθήκοντα ιεροεξεταστών. Διαγωνίζονται στη ρουφιανιά αναμεταξύ τους διεκδικώντας την εύνοια του αρχηγού, και όλοι μαζί εκκαθαρίζουν τον ΔΣΕ από τους «πράκτορες», τους «τροτσκιστές», τους «τιτοϊκούς». Οι διαφωνούντες δικάζονται, εκτελούνται, δολοφονούνται πισώπλατα, ή στέλνονται στην ΕΣΣΔ για «θεραπεία». Μόνο έτσι καταφέρνει η ηγεσία του ΚΚΕ να τσακίσει κάθε διαφωνία ή έστω δειλή διαμαρ-τυρία για την προδοτική και αλλοπρόσαλλη πολιτική της.

Η προδιαγραμμένη πορεία

Από το καλοκαίρι του 47 όλα έχουν πια τελειώσει και ξεκινά μια αντίστροφη πορεία, του ΔΣΕ που μάχεται απεγνωσμένα ενάντια σε υπέρτερες δυνάμεις. Τώρα πια ο Ζαχαριάδης βάζει καθήκον για κατάληψη της εξουσίας. Το Σεπτέμβρη του 47 η 3η Ολομέλεια του ΚΚΕ αποφασίζει πως έφτασε η ώρα: «Κατά την παρούσα στιγμή ωρίμασαν οι συνθήκες για την εκπλήρωση του βασικού στρατηγικού καθήκοντος που στέκεται μπροστά στο δημοκρατικό Στρατό μας, δηλαδή τη δημιουργία ελεύθερου εδάφους στην έκταση της Μακεδονίας και την απελευθέρωση ολόκληρης της Μακεδονίας Θράκης με κέντρο τη Θεσσαλονίκη» (Ελευθεροτυπία, ο.π.) Οι κορυφές των βουνών ανακηρύσσονται «ελεύθερη Ελλάδα», δημιουργείται μάλιστα και κυβέρνηση. Πρόκειται πια για φάρσα. Οι απόπειρες να καταληφθεί μια μεγάλη επαρχιακή πόλη που θα μπορούσε να γίνει η πρωτεύουσα σπάνε δυο φορές πάνω σπς άκαρπες πολιορκίες της Κόνιτσας και της Φλώρινας. Ολο το 48 τα βουνά εκκαθαρίζονται ένα-ένα από τον κυβερνητικό στρατό και ο όγκος των δυνάμεων του ΔΣΕ που κυμαίνεται γύρω στις 20.000 μαχητές περιορίζεται στην περιοχή της βό-ρειας Πίνδου. Εκεί στο Γράμμο θα δοθεί η μεγάλη μάχη το καλοκαίρι του 48 όπου ο ΔΣΕ θα αποκρούσει την επίθεση πολλαπλάσιας δύναμης στρατού. Αλλά, ούτε να αναπτυχθεί μπορεί. Την ηγεσία πια έχει αναλάβει αυτοπροσώπως ο Ζαχαριάδης αποπέμποντας το Μάρκο. Το καθήκον που βάζει για 40.000 στρατολογίες είναι ουτοπία. Για να στρατολογήσουν ανθρώπους θα πρέπει να περπατάν χιλιόμετρα μαχόμενοι συνεχώς. Δυο απόπειρες καταλήγουν σε φιάσκο: Χάθηκαν περισσότεροι από όσους στρατολογήθηκαν.
Χειμώνα πια του 49 ο ΔΣΕ προσπαθεί να οχυρώσει το Γράμμο και το Βίτσι περιμένοντας τη νέα επίθεση. Ο Ζαχαριάδης καλλιεργεί ελπίδες για τη βοήθεια από τις «λαϊκές δημοκρατίες». Αντί όμως για βοήθεια, στις 20 Απρίλη του 49 φέρνει τη διαταγή του Στάλιν να υποχωρήσει ο ΔΣΕ φοβού-μενος ενδεχόμενη εισβολή στην Αλβανία, στα σύνορα της οποίας είχαν μεταφερθεί οι μάχες. Για να πιέσει μάλιστα, ο Στάλιν δίνει στο ΔΣΕ 10 μέρες διορία να περάσει τα σύνορα, τα οποία μετά θα κλείσουν. Εμβρόντητοι οι μαχητές ξεκινούν την απαγκίστρωση και αρχίζουν να συγκεντρώνονται στα σύνορα, για να ακούσουν έκπληκτοι απ’ το Ζαχαριάδη λίγες μέρες πριν την εκπνοή της προθεσμίας πως οι διατα-γές άλλαξαν, «θα μείνουμε να αγωνιστούμε μέχρι τη νίκη». Η όξυνση των σχέσεων Τίτο-Στάλιν και η τυφλή υπακοή του Ζαχαριάδη σπς διαταγές της Μόσχας, προκαλούν την όξυνση των σχέσεων Γιουγκοσλάβων-ΔΣΕ με τελικό αποτέλεσμα να κλείσει η Γιουγκοσλαβία τα σύνορα της στερώντας από το ΔΣΕ τη σημαντικότερη βάση ανεφοδιασμού. Στην επίθεση του κυβερνητικού στρατού στη δεύτερη μάχη του Γράμμου, η λύσσα και το πείσμα των μαχητών δεν είναι αρκετά. Όλα πια έχουν χαθεί. Όσοι αντάρτες του ΔΣΕ μπόρεσαν διέσχισαν τα αλβανικά σύνορα και διασκορπίστηκαν στην υπόλοιπη ανατολική Ευρώπη.
Η αντίδραση πανηγύρισε τη νίκη της με ένα ανελέητο κυνήγι της αρι-στεράς. Η ήττα του εμφυλίου θα καταστρέψει εντελώς μια γενιά. Με εκτελέσεις, φυλακές και εξορίες θα καταφέρει ο ελληνικός καπιταλισμός να σταθεί στα πόδια του.
Πάνω στην ήττα χτίζονται οι μύθοι για τον εμφύλιο. Πως ο ελληνικός λαός δεν τον ήθελε, πως οι ξένοι μας τον επέβαλαν, πως τελικά δεν επρόκειτο παρά για μια παραφροσύνη στην οποία ο αδερφός σκότωνε τον αδερφό… Και τώρα, όλοι μαζί αδελφωμένοι. θήτες και θύματα θα πρέπει να δουλέψουμε ξανά για «εθνική ενότητα» και «εθνική συμφιλίωση», αρκεί βέβαια το κουμάντο να εξακολουθήσουν να το κάνουν τα αφεντικά
Να πολεμάμε αυτές τις ψευτιές, αυτή είναι η δική μας συνεισφορά για τους νεκρούς μας. Να λέμε την αλήθεια για τον εμφύλιο: για μια γενιά που έφτασε όσο καμιά άλλη στην Ελλάδα να καταλάβει την εξουσία στον αγώνα για την κοινωνική απελευθέρω-ση και τσακίστηκε προδομένη από την ηγεσία της.

Κ. Ρουσίτης

Δημοσιεύτηκε στην Εργατική Εξουσία, Νο 31, Οκτώβρης 1999

 

 

 

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ:

Καλαμάτα, Πύργος, Μελιγαλάς: Η πρώτη πράξη του ελληνικού εμφυλίου, Α’ Μέρος,   Β’ Μέρος,     Ο κόκκινος Δεκέμβρης,  Α’ μέρος,  Β’ μέρος

Οι τροτσκιστές στα Δεκεμβριανά