Κοιτάζοντας τον ΣΥΡΙΖΑ

Ν. Μωραΐτης για το Avantgarde

Παρακολουθώντας τις τελευταίες εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ, το πράγμα βγάζει μόνο κάτι ανάμεσα σε κωμωδία και τραγωδία. Ενώ όλο το κόμμα νόμιζε ότι με το να ψηφίζει ο καθένας, χωρίς προϋποθέσεις, σήμαινε κάποια δημοκρατική διεύρυνση «στον κόσμο», εν τέλει το συγκεκριμένο μέτρο «εκπυρσοκρότησε» εναντίον τους. Ο πολιτικός σταρ Κασσελάκης, καβαλώντας πάνω στο κύμα των ινφλουένσερς και του τυχοδιωκτισμού του Τσίπρα, εξελέγη Πρόεδρος μάλλον σε αντίθεση με το μεγαλύτερο κομμάτι του κομματικού μηχανισμού.

Δύο τάσεις φαίνεται πως έχουν διαμορφωθεί έκτοτε, οι οποίες χωρίζονται πάνω στο ερώτημα της κυβερνησιμότητας. Οι Κασσελάκηδες νομίζουν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί ακόμα να διεκδικήσει την εξουσία, ενώ οι πιο «αριστεροί» (διωγμένοι πλέον) της Ομπρέλας θεωρούν ότι αυτή η προοπτική έχει κλείσει και άρα ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να παλινδρομήσει σε μία προηγούμενη βερσιόν του, κρατώντας ένα πιο αριστερό πρόσημο και πολιτική. Οι μεν Κασσελάκηδες δεν έχουν κανένα όριο ως προς την επαναδιαπραγμάτευση της ταυτότητας του ΣΥΡΙΖΑ. Άλλωστε εδώ και πολλά χρόνια, και με πρωτοβουλίες του Τσίπρα άρχισαν να κάνουν δώρα-θέσεις σε ανθρώπους «που μπορούσαν να μαζέψουν κόσμο» σαν τον εραστή δυτικών προαστίων, τον Γεωργούλη, τον Κόκκαλη, αλλά ακόμα και τον μπασκετμπολίστα, τον Παππά. Αυτό είχε και ιδεολογικά θωρακιστεί με τις αναφορές σε μία μεγάλη δημοκρατική παράταξη, θεωρώντας, δηλαδή, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι η συνέχεια των Φιλελεύθερων, της Ένωσης Κέντρου και του παπανδρεϊκού ΠΑΣΟΚ. Όσο, όμως, οι Τσιπρικοί φαντάζονταν αξιώματα και ιστορικές συνέχειες, το κοινωνικοπολιτικό μπλοκ που ψήφιζε ΣΥΡΙΖΑ δεν το έκανε ακριβώς για αυτά. Η εκλογική του άνοδος σφραγίστηκε από τον αντιμνημονιακό κόσμο που συγκροτήθηκε στις πλατείες και τις διαδηλώσεις, ενώ η εκλογική του κάθοδος ήταν αποτέλεσμα ακριβώς αυτής της διάψευσης αυτού του κόσμου. Το 4^ο μνημόνιο το πλήρωσε και οργανωτικά και εκλογικά το 2015, το ’19 έχασε, επειδή δεν συγκρούστηκε πρακτικά πάνω σε καμία από τις κόκκινες γραμμές της αστικής τάξης πέραν του μνημονίου, κάνοντας πίσω, για παράδειγμα, στις τηλεοπτικές άδειες, δεχόμενος τα προσφυγικά στρατόπεδα κολαστήρια κ.ά., ενώ η τελευταία εκλογική ήττα οφείλεται, στην πραγματικότητα, στο ότι συναίνεσε πλήρως στα αφηγήματα και την καταστολή που σηματοδότησε η περίοδος του κορωνοϊού. Ο κόσμος που όλο έφευγε από τον ΣΥΡΙΖΑ ήταν αριστερός, και έφευγε γιατί έβλεπε μία μόνιμη πολιτική υποχώρηση στην πίεση του συστήματος.

Η τάση που στηρίζει Κασσελάκη, στην πραγματικότητα, συνεχίζει την ίδια πολιτική γραμμή. Συναντιέται και υπόσχεται συνεργασίες με την πασοκική ευρωομάδα και τον Ανδρουλάκη και, ως προς το περιεχόμενο, πετάει και κάτι περίεργα, όπως για ιδιωτικά πανεπιστήμια και πειθαρχία, να εκλέγονται στη Βουλή ομογενείς Έλληνες που μένουν στο εξωτερικό και πολλά άλλα. Όπως, λοιπόν, ο Τσίπρας φαντασιωνόταν ότι κερδίζει το «κέντρο» κάνοντας όλες αυτές τις υποχωρήσεις, έτσι και η τάση που στηρίζει Κασσελάκη θεωρεί ότι θα μπορέσει να τα βάλει με τον Μητσοτάκη, αρκεί να κόψει λίγα από τα αριστερά βαρίδια. Αυτοί διακηρύσσουν ότι ο λόγος που ο ΣΥΡΙΖΑ ηττήθηκε στις εκλογές οφειλόταν στους αριστερούς εντός ΣΥΡΙΖΑ. Άλλωστε αυτό δεν είδαμε και με την καρατόμηση του Κατρούγκαλου, ο οποίος δεν είπε, στην τελική, και κάτι λάθος; Το στοιχειώδες είπε˙ οι επαγγελματίες που βγάζουν €100.000 τον χρόνο, δεν μπορούν να πληρώνουν τις ίδιες ασφαλιστικές εισφορές με αυτούς που βγάζουν €10.000. Τι να κάνουμε, δηλαδή, τώρα;! Αντί, λοιπόν, να επιμείνουν σε αυτή τη γραμμή (την οποία είχαν ψηφίσει και ως κυβέρνηση), αδειάζουν τους δικούς τους, υποτασσόμενοι στην αστική πίεση. Το ίδιο έκαναν και με τον Φίλη και την τουρκική μειονότητα της Θράκης, την ανάδειξη του Μαραντζίδη σε υπεύθυνο της εκλογικής στρατηγικής. Εν ολίγοις, ο Τσίπρας και η Κασσελάκεια μετεξέλιξή του, απαντά σε όλες τις πιέσεις με μόνιμη δεξιά στροφή. Έτσι, από το άδειασμα των αριστερών στελεχών του οδηγούμαστε τώρα προς τις διαγραφές των «ανταρτών» της ομπρέλας, του Φίλη, του Βίτσα, του Σκουρλέτη κ.λπ.. Και αυτό καταστρέφει τον ίδιο τον ΣΥΡΙΖΑ, γιατί ο σκελετός του δεν θέλει κάτι τέτοιο.

Ο Τσίπρας και τώρα ο Κασσελάκης κινούνται δεξιότερα, γιατί το σχέδιό τους είναι η αστική τάξη να δεχτεί τον ΣΥΡΙΖΑ ως κομμάτι του πολιτικού σκηνικού. Έχοντας αποκοπεί από τα «κινήματα» και την πολιτική επιρροή που ασκούσε δι’ αυτών, και σε ένα γενικότερο σκηνικό απουσίας του πεζοδρομίου από την πολιτική, νόμιζαν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να γίνει ανεκτός στις πολιτικές δομές της αστικής τάξης. Πίστευαν, δηλαδή, ότι οι εφημερίδες, το τοπικό κράτος, ορισμένοι καπιταλιστές, το δικαστικό και το ευρύτερο βαθύ κράτος θα ανέχονταν και θα στήριζαν έναν ΣΥΡΙΖΑ, όπως για παράδειγμα έκαναν με το ΠΑΣΟΚ στα μεταπολιτευτικά χρόνια. Οι προσδοκίες, όμως, πάντα έβρισκαν τοίχο, το γλείψιμο στην αστική τάξη δεν αυγάτισε. Ο ΣΥΡΙΖΑ πάντα γινόταν αντικείμενο εξευτελισμού και φτυσίματος από τις δομές του κράτους και της αστικής τάξης, όσο και να προσπαθούσε. Και αυτή η εκτίμηση επιβεβαιώνεται ακόμα και τώρα. Όσο συντηρείται η κρίση στον ΣΥΡΙΖΑ, οι κατεξοχήν φορείς άσκησης της αστικής πολιτικής έχουν περιμαζέψει το πτώμα του προσπαθώντας να το γελοιοποιήσουν ακόμα περισσότερο. Ακόμα και τώρα οι Αυτιάδες και οι Ευαγγελάτοι προσπαθούν να επιτείνουν όλο και περισσότερο την κρίση, βάζοντας φιτιλιές, ούτως ώστε να εκραγεί επιτέλους ο ΣΥΡΙΖΑ και να γίνει κομματάκια. Το αστείο, όμως, σε αυτή την υπόθεση είναι ότι η «αριστερή» τάση όλο πάει και κλαίγεται σε αυτά τα πάνελ, ελπίζοντας σε παραπάνω δημοσιότητα, επειδή οι δεξιοί κανίβαλοι τους δίνουν το βήμα ως κλαίουσα χήρα.

Σε αυτό το σκηνικό οι δύο τάσεις αλληλοκατηγορούνται για το ποιός είναι, εν τέλει, πράκτορας της ΝΔ. Ο Κασσελάκης κάπως προσπαθεί να αναπαράξει τα λόγια που του γράφει ο Πολάκης, ενώ οι άλλοι βασίζονται στις εμφανώς μη αριστερές δηλώσεις που κάνει ο Κασσελάκης. Οι Κασσελάκηδες προσπαθούν να διαγράψουν τους «αριστερούς», επειδή οι δε είναι τα αριστερά βαρίδια που εμπόδισαν τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ οι αριστεροί αναγνωρίζουν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να γίνει κόμμα εξουσίας και θέλουν έναν αντιπολιτευόμενο ΣΥΡΙΖΑ της περιόδου του 2012 ή και πιο πίσω ακόμα.

Όμως, αυτό που ξεχνάει η αριστερή τάση είναι ότι το στοίχημα του 2012 παίχτηκε. Ο χρόνος δεν γυρίζει πίσω. Και όπως αναφέραμε δεν παίχτηκε απλώς μία φορά, αλλά κάθε φορά που ο ΣΥΡΙΖΑ υποτασσόταν στα βέτο της αστικής τάξης. Τι έχουν ακριβώς στο μυαλό τους; Ότι, μετά από όσα γίναν, μπορούν απλά να γυρίζουν το ρολόι πίσω; Εφόσον ήδη έχουν κριθεί ως αναξιόπιστοι, καθώς στις δύσκολες στιγμές συναίνεσαν, τώρα τι; Θα μας πείσουν ότι τώρα θα τα κάνουν σωστά; Η κρίση βαθαίνει και όλα δείχνουν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα διαλυθεί στα εξ ων συνετέθη. Όμως, αυτό που διέπει, σε τελική ανάλυση, και τις δύο πλευρές είναι ο τυχοδιωκτισμός. Οι μεν Τσιπρικοί θέλουν να πετάξουν απ’ τo παράθυρο τους συντρόφους τους, για να φτιάξουν ένα σχήμα που ελπίζουν ότι θα είναι αποδεκτό από την αστική τάξη, oι δε νομίζουν ότι θα ταΐσουν όλη την κοινωνία το νερό της λησμονιάς και θα επιστρέψουμε στο «πάρτε το ελικόπτερο και φύγετε από ‘δώ».

Ο ΣΥΡΙΖΑ κατάμουτρα με την πραγματικότητα

Αυτές οι εξελίξεις είναι ευκαιρία, όμως, και για θεωρητικούς πειραματισμούς. Εδώ τίθενται και βαθύτερα ζητήματα, και ιδιαίτερα το θέμα του πώς γίνεται, ενώ η αστική τάξη σε φτύνει και σε πολεμάει, εσύ να υποτάσσεσαι όλο και περισσότερο στη βούλησή της; Μήπως, εν τέλει, μια ήττα σε ένα μέτωπο δεν οδηγεί απλώς σε μία στρατηγική ανασυγκρότηση, αλλά εκθέτει και γενικότερα το στρατόπεδό σου στις θεωρίες και τα σχήματα του εχθρού; Φαίνεται, δηλαδή, πως ο πόλεμος -κάθε είδους- αντανακλάται και στη δύναμη που έχει ο εχθρός, έπειτα από τη λήξη της μάχης, να επηρεάζει και να στρατολογεί απ’ το ίδιο σου το στρατόπεδο διαφόρους προθύμους και μη. Ο ΣΥΡΙΖΑ όλα αυτά τα χρόνια βρέθηκε εκτεθειμένος σε ένα μόνιμο πιπίλισμα για τον «ΣΥΡΙΖΑ του 3%», για να «κόψει» τους αριστερούς. Όλη αυτή η συζήτηση για άνοιγμα στους κεντρώους ψηφοφόρους ήταν, στην πραγματικότητα, ένα φαντασιακό ανοίγματος σε κάποια κοινωνία με τίμημα, βέβαια, τις θέσεις και τις πράξεις του.

Η αποδοχή αυτής της πίεσης από τον ΣΥΡΙΖΑ οφείλεται και στις γενικότερες αδυναμίες του ευρωκομμουνισμού στο σύνολό του. Το ρεύμα αυτό γεννήθηκε ως διάσπαση των Κομμουνιστικών Κομμάτων στις μητροπόλεις της αυτοκρατορίας.  Αυτή η διάσπαση ήταν το αποτέλεσμα της διαρκούς πίεσης της αστικής προπαγάνδας σε αυτές τις χώρες ότι το κομμουνιστικό στρατόπεδο παραήταν αυταρχικό και καταπιεστικό. Οι καλοταϊσμένοι αριστεροί υπήκοοι δεν άντεχαν στην αντικομμουνιστική κριτική των ψευδοαφηγημάτων του Σολζενίτσιν.  Ήταν αυτοί που πείστηκαν στα ψέμματα του Radio Free Europe ότι η Ουγγαρία του ’56, η «Άνοιξη» της Πράγας ή η είσοδος της ΕΣΣΔ στο Αφγανιστάν ήταν δείγματα της αλλοίωσης του κομμουνισμού. Ήταν άλλη μία εκδοχή σοσιαδημοκρατικοποίησης του κομμουνισμού, μιλώντας για κάποιον εκδημοκρατισμό του, πολλές φορές, φυσικά, με το αζημίωτο. Τα καλέσματα, όμως, για δημοκρατικό σοσιαλισμό ήταν, στην πραγματικότητα, διακηρύξεις αναστολής της ταξικής πάλης και συναίνεσης με την αστική τάξη. Πίσω από τη δημοκρατία κρυβόταν για άλλη μια φορά η αστική τάξη. Έτσι, είδαμε ιστορικά Κομμουνιστικά Κόμματα να γίνονται ηπιότερα στην αντιπαράθεσή τους με τις αστικές τους τάξεις, ακόμα και να συγκυβερνούν. Στο όνομα, όμως, του ιστορικού συμβιβασμού, εν τέλει πέταξαν και το όνομα και τις ιδέες τους κι έγιναν υποτακτικά οικόσιτα της αστικής τάξης. Πάνω σε αυτόν τον δρόμο πορεύτηκε και ο ΣΥΡΙΖΑ, υποτασσόμενος, τελικά, στο ιστορικό του DNA.

Βέβαια, η αλήθεια είναι ότι και ο σταλινισμός οικοδόμησε σε έναν μεγάλο βαθμό τις προϋποθέσεις για αυτήν τη μετάβαση. Τα λαϊκά μέτωπα δεν ήταν κάτι άλλο από μία πολιτική ταξικής συναίνεσης με τις αστικές τάξεις. Μεταπολεμικά, η πολιτική ενοποίησης-ουδετεροποίησης της Γερμανίας αποσκοπούσε στην ειρηνική συνύπαρξη των αστών με τους κομμουνιστές στο πλαίσιο κυβερνήσεων εθνικής ενότητας. Οι κυβερνήσεις όλων των χωρών του ανατολικού μπλοκ έγιναν από πλατιά κόμματα-μέτωπα κομμουνιστών και σοσιαλδημοκρατών, ονομαζόμενα ως Εργατικά Κόμματα. Σε μια σειρά χωρών, τα ΚΚ συγκυβέρνησαν με αστικά κόμματα (π.χ. Ιταλία) μέχρι τα τελευταία να τους πετάξουν έξω με τις κλωτσιές. Στην Ελλάδα, η συμφωνία της Βάρκιζας ήταν η ελληνική εκδοχή αυτής της στρατηγικής. Όμως, ο ιμπεριαλισμός δεν είχε καμία πρόθεση για ειρηνική συνύπαρξη ακόμα και με έναν κομμουνισμό που έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι του για να συνυπάρξει αρμονικά. Τη στιγμή που υπέγραφαν συμφωνίες, την ίδια ώρα οργάνωναν τις αντεπαναστάσεις τους στην Ευρώπη, την Κορέα και την Κίνα. Ακόμα και όταν ο ΔΣΕ έδινε το αίμα του εναντίον του ιμπεριαλισμού, η ηγεσία του καλούσε σε κυβερνήσεις εθνικής ενότητας «για το καλό της χώρας». Ένα κομμάτι της γενιάς που πολιτικοποιήθηκε υπό τα συνθήματα της εθνικής ανεξαρτησίας και της ειρηνικής συνύπαρξης ήταν πιο έτοιμο να δεχτεί την προπαγάνδα του ιμπεριαλισμού, πράγμα το οποίο οδήγησε, εν τέλει, και στη διάσπαση του ευρωκομμουνισμού.

Είναι κάπως υπερβολή να λέμε ότι για τον Κασσελάκη φταίει ο ευρωκομμουνισμός και το ξαδερφάκι του ο σταλινισμός. Ακόμα και τώρα εντός ΣΥΡΙΖΑ, η παλιά φρουρά του ευρωκομμουνισμού επιδιώκει τη ρήξη με τον Κασσελακισμό. Υπάρχουν διαφορές μεταξύ τους. Παρόλα αυτά, υπάρχει μία τάση που συνενώνει σε μία κοινή γραμμή αυτά τα τόσο διαφορετικά κατά τα άλλα πολιτικά ρεύματα. Αυτή δεν είναι άλλη από την τάση για ταξική συμφιλίωση, την εγκατάλειψη του στόχου της επανάστασης, πράγμα το οποίο νομοτελειακά σε οδηγεί να γίνεις, κάποια στιγμή, οικόσιτο της αστικής σου τάξης.