Μίλησε κανείς για αστική δημοκρατία;

Ύστερα από μία εβδομάδα συμπύκνωσης της πολιτικής κρίσης κι έπειτα από τις ωμές προτροπές των δανειστών κι ουσιαστικά του κεφαλαίου (εθνικού-διεθνούς) εγένετο μάλλον κυβέρνηση έκτακτης ανάγκης (κεα) καθώς Παπανδρέου-Σαμαράς κατέληξαν σε συμφωνία. Φυσικά αυτή τη στιγμή συνεχίζονται οι συζητήσεις γύρω από τη μορφή αυτής της συνεργασίας που ισοδυναμεί με κοινοβουλευτικό πραξικόπημα βοναπαρτίστικου τύπου. Η τυπική παραβίαση της συνταγματικής τάξης (νέα κυβέρνηση χωρίς την παραίτηση της προηγούμενης και χωρίς διερευνητικές εντολές του Παπούλια στα λοιπά κόμματα), αλλά και το γεγονός πως οι διαδικασίες δεν εξελίσσονται θεσμικά, απλά επιβεβαιώνει την ουσιαστική μεταλλαγή της αστικής δημοκρατίας την εποχή της κρίσης σε μια σύγχρονη μορφή κράτους έκτακτης ανάγκης. Αν τελικά τα πράγματα οδηγηθούν εκεί ακριβώς που τα προδιαγράφει ο σκληρός πυρήνας της αστικής τάξης και της διεθνούς του κεφαλαίου πρωθυπουργός-καίσαρας θα είναι ο τραπεζίτης Παπαδήμος-εκλεκτός των περίφημων «αγορών» και η κεα θα έχει ως αποστολή να επιβάλλει τα συμφωνηθέντα που θα συνιστούν ένα νέο κύμα κοινωνικής αντεπανάστασης.

Ας δούμε επιγραμματικά κάποια στοιχεία της νέας κατάστασης.  Καταρχήν η προτεινόμενη αστική λύση αποτελεί προφανώς σύμπτωμα της καθεστωτικής κρίσης, καθώς η αστική τάξη αναζητά νέες μορφές κυριαρχίας που να μπορούν να αναπαράγουν σε συνθήκες συστημικής αστάθειας την ηγεμονία της.

Από αυτή την άποψη παραμερίζονται οι χρονοβόρες διαδικασίες της αστικής δημοκρατίας και η διαμεσολάβηση των κομμάτων και του κοινοβουλίου που αντανακλούν έστω και στρεβλά τις μάζες ή το λεγόμενο λαϊκό παράγοντα.

Με άλλα λόγια η νέα κυβέρνηση δε θα στηρίζεται παρά μόνο τυπικά στο απονεκρωμένο κοινοβούλιο και λυτρωμένη από το «πολιτικό κόστος» θα πετύχει εκεί που μπλόκαρε η κυβέρνηση ΓΑΠ. Όχι τόσο στο να ψηφίζει τα νέα μέτρα, όσο να τα εφαρμόζει τσακίζοντας τις αντιδράσεις -που πριν την «εβδομάδα του δημοψηφίσματος» και την προς το παρόν επιτυχημένη ενσωμάτωση της ταξικής πάλης στο εσωτερικό του αστικού μπλοκ είχαν πάρει τη μορφή γενικευμένης αμφισβήτησης.

Ας σημειώσουμε εδώ πως αυτή η ενσωμάτωση συνεπικουρούμενη από τη μετατροπή των εξελίξεων σε θέαμα  μετατόπισε το κέντρο βάρος από την καπιταλιστική επίθεση και την αντίσταση των καταπιεσμένων, στις μηχανορραφίες και τις διαπραγματεύσεις των αστικών επιτελείων. Ταυτόχρονα η τρομοκρατία της κατάρρευσης -όσο κι αν είναι υπαρκτό ενδεχόμενο- στο βαθμό που δεν απαντήθηκε από τις συνειδητές δυνάμεις της αριστεράς επέβαλε μούδιασμα και σιωπή σε ευρύτερα στρώματα που τις προηγούμενες εβδομάδες ήταν με διάφορους τρόπους στο δρόμο.

Σε αντίθεση με πολλές φωνές στην αριστερά και στον αναρχικό χώρο, δε θεωρούμε πως η κυβέρνηση έκτακτης ανάγκης και γενικότερα η πολιτική κρίση αποδεικνύουν ότι «οι αστοί τρομάξανε» και άρα αμύνονται. Αντίθετα θεωρούμε πως επιχειρείται μια επιθετική ανασύνταξη του αστικού μπλοκ εξουσίας, μια ενοποίηση των δυνάμεων τους με στόχο την επιβολή μιας νέας ταξικής ισορροπίας. Φυσικά αυτό δε σημαίνει πως η κεα δε θα είναι μια εύθραυστη και ενδεχομένως προσωρινή λύση, αλλά πως η δυνατότητα των αστών να επιβάλλουν τελικά πραξικοπηματικές λύσεις αντανακλά τη δική μας αμηχανία και αδυναμία. Αυτά ειπώνονται γιατί απαραίτητος όρος οποιασδήποτε απάντησης της εργατικής τάξης και ευρύτερα των καταπιεσμένων είναι η ψυχρή εκτίμηση της κατάστασης κι όχι η ωραιοποίηση της.

Από αυτή την άποψη είναι πιθανό μια καθυστερημένη πολιτικά μερίδα του κόσμου, που «αγανακτούσε» όμως το προηγούμενο διάστημα, να υπακούσει στα κελεύσματα των τηλεοπτικών -κι όχι μόνο- γκεμπελίσκων  να νιώσει ανακούφιση που «επιτέλους οι πολιτικοί τα βρήκαν», να αισθανθεί ίσως και υπερήφανεια για την ωριμότητα του πολιτικού κόσμου και να συστρατευθεί στην -τελευταία- επιχείρηση «διάσωσης της πατρίδας». Γιατί η νέα κυβέρνηση δε θα επιβληθεί μόνο με την ωμή βία των πραιτοριανών, αλλά και με την επίθεση στο ιδεολογικό πεδίο. Πολύ απλά κάθε αμφισβήτηση, κάθε απεργία θα καλείται να απολογηθεί στο καθεστώς, καθώς θα θέτει εν αμφιβόλω την παραμονή της χώρας στο ευρώ, αν δεν απαγορευτεί κιόλας και τυπικά. Η όποια ανασύνταξη του μπλοκ εξουσίας θα επιχειρηθεί εξάλλου στη βάση της συστράτευσης με την πυγμή του «νόμου και της τάξης» με ένα κάλεσμα προς τα απομεινάρια της μεσαίας τάξης(εμπορικό κεφάλαιο-γιάπηδες δημόσιους ή ιδιωτικούς, απολιτίκ συντηρητικούς) να συνδράμουν τον «εθνικό αγώνα» ενάντια «στους αριστερούς που συνεχώς διαμαρτύρονται, στους μετανάστες που μας κάνουν ξένους στον τόπο μας και σε όσους σαμποτάρουν τη χώρα» όλη δηλαδή την ακροδεξιά ρητορεία και πρακτική που ηγεμονεύει ήδη σε ζητήματα τάξης . Αν τα υλικά οφέλη από αυτή τη συστράτευση μοιάζουν προς το παρόν απίθανα, δεν πρέπει να υποτιμούμε την ιδεολογική-συμβολική διάσταση που μπορεί να ενοποιήσει διάφορα στρώματα κατασκευάζοντας μια νέα κοινωνική συμμαχία και ένα ανάχωμα στους απόκληρους που θα πληθαίνουν, μέχρι να έρθουν και τα πρώτα υλικά ανταλλάγματα. 

Αυτή όμως η πόλωση, αυτή η πολιτικοποίηση από τη μεριά των αστών της αντιπαράθεσης φέρνει πιο κοντά αφενός την αποκρυστάλλωση των στρατοπέδων, αφετέρου την ανάγκη ενός εναλλακτικού πολιτικού σχεδίου. Γιατί αν στο πλαίσιο της αστικής νομιμότητας κάθε διεκδίκηση θα θεωρείται αντισυστημική, τότε ήρθε η ώρα να σκεφτούμε σοβαρά τι σημαίνει και πολιτικός ανατρεπτικός αγώνας. Ήρθε η ώρα να γίνει κατανοητό σε όλους πως τέλειωσε η εποχή των ανώδυνων λύσεων και πως η επανάσταση και η ανατροπή που ευαγγελίζονται διάφοροι δεν είναι περίπατος ή γιορτή, αλλά  προϋποθέτει κόστος και θυσίες, αλλά και τόλμη και θάρρος. Αυτή η συνειδητοποίηση που ήδη συμβαίνει σε ευρύτερα στρώματα εξηγεί την αμηχανία και το μούδιασμα μπροστά στο μέγεθος της αντιπαράθεσης, αλλά είναι απαραίτητη για την όποια έφοδο στον ουρανό και ταιριάζει στο συνειδητό προλεταριάτο πολύ περισσότερο από την άρνηση, τον πασιφισμό και άλλες μικροαστικές τελικά επιδράσεις.

Η «εβδομάδα του δημοψηφίσματος» έκανε όμως χίλια κομμάτια και τις τελευταίες αυταπάτες για την ΕΕ. Η απαρχή της κρίσης ανέδειξε τις αντιφάσεις της ευρωζώνης και της ΕΕ κατέρριψε τον αστικό μύθο της ενοποίησης της οικονομίας και οδήγησε στην όξυνση των ανταγωνισμών στο εσωτερικό της. Η τωρινή φάση της κρίσης πιο «πολιτικοποιημένη» οδηγεί την ευρωζώνη και την ΕΕ σε ρήξη με τις «δημοκρατικές» -τις δικές της- διαδικασίες. Οι ωμές προτροπές Μέρκελ και το Σαρκοζί που αίφνης, και τυπικά εκπροσωπούν όλη την ευρωζώνη, και των διαφόρων γραφειοκράτων-στελέχη των αγορών,  προς το πολιτικό προσωπικό της Ελλάδας να βρει επιτέλους μια λύση συνιστούν μια τομή. Επίσημα οι δανειστές δεν υπαγόρευσαν απλά την οικονομική πολιτική, αλλά απαίτησαν ρητά μια κυβέρνηση της αρεσκείας της αριστοκρατίας του χρήματος.

Μια επισήμανση εδώ: η παρέμβαση αυτή της ευρωπαϊκής ελίτ δε συνιστά παραβίαση δήθεν της εθνικής κυριαρχίας κι άρα δεν αντιστοιχεί καμία εθνική ενότητα κατά των ξένων δανειστών, όπως υπαινίσσεται ένα κομμάτι της πατριωτικής αριστεράς. Αντίστοιχα είναι εντυπωσιακή και η σιωπή της ευρώφιλης αριστεράς στην οριστική αποκαθήλωση του «ευρωπαϊκού δημοκρατικού κεκτημένου».

Η ωμή όμως παρέμβαση του ευρωπαϊκού διευθυντηρίου σε συνεργασία φυσικά με την ελληνική αστική τάξη αποτελεί μεταμοντέρνο πραξικόπημα και απόδειξη της αντίφασης ανάμεσα στην τυπική εξουσία (κοινοβούλιο-κυβέρνηση) και την ουσιαστική (εξωθεσμικοί μηχανισμοί-αγορές-βαθύ κράτος). Είναι εξάλλου σίγουρο πως όπως μια εξέγερση στην Ελλάδα θα έχει άμεσο αντίκτυπο στην υπόλοιπη Ευρώπη, έτσι και το βελούδινο πραξικόπημα που βρίσκεται σε εξέλιξη, αποτελεί κι αυτό προϊόν προς εξαγωγή με πρώτο υποψήφιο «αγοραστή» την Ιταλία.

Η προτεινόμενη αστική λύση -αν τελικά ολοκληρωθεί- δε συνιστά σε καμία περίπτωση εγγύηση σταθερότητας για το καθεστώς, αλλά είναι σίγουρα προτιμότερη από την προσφυγή στις κάλπες που μετατίθεται για τα μέσα Φλεβάρη (αν κι είναι αμφίβολο αν θα γίνουν και τότε). Η συνεχιζόμενη κρίση στην Ευρώπη και ένα νέο παγκόσμιο κύμα ύφεσης αποτελούν επίσης παράγοντες που ενισχύουν την αβεβαιότητα.

Σε αυτό το πλαίσιο οι συνειδητές προλεταριακές δυνάμεις χωρίς καμία περιστροφή οφείλουν να οργανώσουν τη δική τους εναλλακτική λύση. Αν οι αστοί απαντούν με κυβέρνηση έκτακτης ανάγκης, αν κλιμακώνουν τη σύγκρουση θέτοντας ευθέως το ερώτημα ευρώ ή χρεοκοπία, αν τελικά δε διστάζουν να αναιρέσουν τη νομιμότητα τους, τότε η απάντηση μας πρέπει να είναι αντίστοιχης έντασης. Η επίκληση των εκλογών από τη μεριά της αριστεράς και η άρνηση της να νομιμοποιήσει τη διαδικασία της διαδοχής στο βαθμό που δεν υφίσταται επαναστατικό κίνημα που να διεκδικεί την εξουσία μπορούν να αποτελέσουν τακτικούς σταθμούς μιας επαναστατικής στρατηγικής. Αρκεί να συνοδευτούν από άμεσες ριζοσπαστικές δράσεις και από την επίγνωση πως εκλογές και κοινοβούλιο -ειδικά τώρα- αποτελούν περιορισμένο πεδίο της ταξικής πάλης. Επίσης η υπεράσπιση αλλά και οργάνωση μιας πιθανής εξέγερσης των νέοφτωχων αποτελεί απαραίτητο στοιχείο της όποιας επαναστατικής προοπτικής.

Από την εποχή της «ανάπτυξης» όπου μικρές μειοψηφίες αντιστέκονταν ή κατήγγειλαν τον άγριο καπιταλισμό φτάσαμε στην εποχή της κρίσης που διαλύει την προηγούμενη κοινωνική ισορροπία. Κι από την άρνηση και τον οικονομίστικο αγώνα της 1^ης περιόδου περάσαμε στην «εξέγερση» του λαού (και την αριστερή ή δεξιά εκδοχή του) στις πλατείες, κινητοποιήσεις που είχαν πάνω τους τη σφραγίδα της παλιάς εποχής, όσο κι αν ήταν τέκνα της κρίσης. Τώρα ήρθε η στιγμή του συνειδητού πολιτικού αγώνα που θα ενοποιήσει το στρατόπεδο των καταπιεσμένων, καθώς ήταν κι είναι καταδικασμένος σε αποτυχία οποιοσδήποτε απομονωμένος αγώνας για τα κεκτημένα όταν η επίθεση είναι ολική, αλλά και κάθε ειρηνική διαδήλωση που έχει ως στόχο να πιέσει την κυβέρνηση κι ειδικά αυτή που σχεδιάζεται. Γιατί πολύ απλά μια κυβέρνηση έκτακτης ανάγκης αποτελεί το ωμό μήνυμα των αστών προς κάθε ενδιαφερόμενο: «ποσώς μας ενδιαφέρουν οι όποιες αντιδράσεις, τώρα έχουμε μια κυβέρνηση που και επίσημα εκπροσωπεί μόνο εμάς». Χωρίς ωραιοποιήσεις της κατάστασης και δισταγμούς δειλών, κόντρα στην αδράνεια και τη νοσταλγία της αλλοτριωτικής belle époque, ενάντια στις δηλώσεις νομιμοφροσύνης που θα μας ζητηθούν και στο σάπιο ρεαλισμό, ας κινηθούμε στο στρόβιλο της ιστορίας με πίστη στις δυνάμεις μας και με το όραμα της επαναστατικής αλλαγής του κόσμου.

Άκης Τζάρας