Εισαγωγή avantgarde:
Η περίπτωση διαδηλώσεων στον μη ιμπεριαλιστικό κόσμο πυροδοτεί πλέον -σχεδόν αντανακλαστικά- ερωτήματα αμφισβήτησης των επίσημων αφηγήσεων της ιμπεριαλιστικής προπαγάνδας. Τουλάχιστον για το 2022 το κεκτημένο της καχυποψίας εφαρμόστηκε στο Καζακστάν, στην Ουκρανία, την Ταιβάν και φυσικά το Ιράν. Και πράγματι δεν άργησε πολύ οι προβληματισμοί μας να δώσουν τη θέση τους σε πραγματικά δεδομένα που κλόνιζαν τις βρωμιές των ΜΜΕ της αυτοκρατορίας και των αριστερών τους κολαούζων.
Αυτό όμως πλέον δεν είναι αρκετό. Έχει έρθει η ώρα να αποδομήσουμε όχι μόνο τις ιστορίες που μας πλασάρουν, αλλά και τη μέθοδο πάνω της οποία γράφουν τα ψέματα τους. Η Erica Caines, στο παρόν άρθρο επιχειρεί -με αφορμή τις παλαιότερες διαδηλώσεις στη Κούβα- να αναδείξει το πως η έννοια του βίωματος εργαλειοποιείται για τη προώθηση των σχεδίων του ιμπεριαλισμού. Υπαρκτές ή και ανύπαρκτες κοινωνικές, εθνοτικές, θρησκευτικές κα, αντιθέσεις εντός των κοινωνιών ψαρεύονται από τον ιμπεριαλισμό και στη συνέχεια η ιδεολογική, οικονομική και τελικώς στρατιωτική ισχύς του ιμπεριαλισμού αξιοποιείται με σκοπό την περαιτέρω όξυνση τους. Έτσι ιστορικές κόντρες όπως πχ ανάμεσα στο σιιτικό και το σουνιτικό Ιράκ, ενσωματώνονται από τον αυτοκρατορία, οξύνοντας τις μεταξύ τους κόντρες υπό το βάρος των ψευδών που διαδίδονται. Πολλές φορές μάλιστα, ο ιμπεριαλισμός οργανώνει την όξυνση των αντιθέσεων και από τις δύο πλευρές.
Η εργαλειοποίηση των βιωματικών αφηγήσεων έχει αποφασιστικό ρόλο σε αυτό το νέο διαίρει και βασίλευε, καθώς προετοιμάζουν το βασικό πλαίσιο που δικαιολογεί την μετέπειτα σύγκρουση. Εν ολίγοις η ιστορία είναι ότι «πάντοτε ήμασταν μία καταπιεζόμενη μερίδα του πληθυσμού, ορίστε τα καταγεγραμμένα βιωματικά τεκμήρια που το αποδεικνύουν ». Οι βιωματικές προσεγγίσεις αποτελούν επίσης το βασικότερο εργαλείο αναθεώρησης της ιστορίας, όπως είδαμε ακόμα και στη περίπτωση του Πολυτεχνείου. Το βίωμα έχει καταστεί κάτι σαν θρησκευτικό σύμβολο, πρέπει όλοι να το σέβονται, να υποτάσσονται σε αυτό, να το προστατεύουν. Δεν μπορούν να το αξιολογήσουν, να το μετρήσουν, να το κρίνουν. Όποιος σταθεί πλέον ενάντια στο υπέρτατο Βίωμα παίρνει το μέρος των εξουσιαστών.
Και ποιοι είναι τέλος πάντων οι εξουσιαστες; Εν ολίγοις δεν είναι τίποτα άλλο παρά οι πολιτικές, κοινωνικές και πολιτιστικές δομές που αντίκεινται στην αμερικάνικη μονοκρατορία. Όποιος όμως μιλάει τη γλώσσα της απελευθέρωσης, δεν μιλά αναγκαστικά τη γλώσσα της επανάστασης. Τι είναι αυτή η νέο-αναρχική γλώσσα του ιμπεριαλισμού; Η αυτοκρατορία ντύνεται αναρχική, αντιεξουσιαστική απέναντι στον κάθε φορά εχθρό της μιλώντας τη γλώσσα της λευτεριάς. Λογικό δεν είναι η αυτοκρατορία να είναι αντιεξουσιαστική απέναντι στον Ασσαντ, τον Καντάφι, τον Πούτιν, όταν θέλει να είναι η μόνη εξουσία στο πλανήτη; Αυτή η γλώσσα αδρανοποιεί την αριστερά, κάνοντας την να νιώσει ενοχές που δεν στηρίζει τα θύματα πίσω από τα οποία κρύβονται πράκτορες του Λάνγκλει. Και στη περίπτωση που δεν το κάνει, θα καταγγελθεί ότι συντάσσεται με την εξουσία. «Μία από τα ίδια είστε και σεις». Αυτή η λεπτοδουλειά χειρισμού των ενοχών οδήγησε και ένα μεγάλο μέρος της αναρχίας και της αριστεράς να συντάσσονται με τους proxies των Αμερικανών.
Το κρυφτούλι πίσω από τα θύματα πρέπει επιτέλους να τελειώσει. Το πραγματικό περιεχόμενο ενός βιώματος το βλέπει κανείς μόνο ως πρόγραμμα δράσης. Δεν χρειάζεται ούτε να αποδεχτούμε, ούτε να αγκαλιάσουμε κάθε βίωμα. Επειδή κάτι είναι πηγαίο δεν σημαίνει ότι είναι ντε και καλά σωστό. Όπως αναφέρει και η Caines, το βίωμα πρέπει να αξιολογηθεί στο ιστορικό του πλαίσιο, να αναμετρηθεί με τα ιστορικά γεγονότα και το βίωμα εκατομμύρια άλλων ανθρώπων στη τελική. Ο ιμπεριαλισμός διαλέγει τα βιώματα που τον βολεύουν, μας τα πλασάρει σαν τα μοναδικά που υπάρχουν, και ταυτόχρονα μας απαγορεύει να κρίνουμε το αντικειμενικό περιεχόμενο τους. Στη περίπτωση που το κάνουμε, θα κριθούμε και εμείς σαν καταπιεστές. Πίσω όμως από κάθε βίωμα βρίσκεται μία βούληση, που επιδιώκει την αλλαγή του κόσμου σύμφωνα με τους σκοπούς της. Μία αφήγηση δεν εμφανίζεται έτσι στο κενό, αποτελεί αντιθέτως προετοιμασία για δράση. Σε τι συντείνει λοιπόν η εκάστοτε βιωματική αφήγηση; Ακόμα περισσότερο, ποιος αποδέχεται, και αξιοποιεί κάθε φορά το ενημερωτικό/πληροφοριακό του δυναμικό για να ενισχύσει την τάδε ή τη δείνα αφήγηση;
Αυτή η εργαλειοποίηση του βιώματος δεν έχει κάποια ιδιαίτερη πολιτική προτίμηση ακριβώς. Μπορεί να είναι από μπουχτσινικούς κούρδους/ λαθρέμπορους πετρελαίου, σαλαφιστές υπέρ της σκλαβιάς του γυναικείου πληθυσμού, μέχρι και καταγγελίες ΜΚΟ που εξειδικεύονται την έμφυλη, φυλετική, σεξουαλική, εθνική και κλιματολογική «δικαιοσύνη», «δημοκράτες» Κινέζους, μέχρι και τελειωμένους Αζοφικούς ναζί. Όλη η βεντάλια θα αξιοποιηθεί για να εμπεδωθεί η αμερικάνικη μονοκρατορία. Ας ανθήσουν όλα τα αμερικάνικα λουλούδια. Και αν τύχει όλοι αυτοί οι αντιπρόσωποι της συλλογικής Δύσης να κάνουν κανένα έγκλημα, αυτό θα νομιμοποιηθεί στη βάση του βιώματος. Έτσι κάνουν, γιατί έτσι ένιωσαν. Έτσι ένιωσαν γιατί αυτά έζησαν.
Τελευταία είδαμε ακριβώς την ίδια μεθοδολογία του βιώματος να εφαρμόζεται για τις πρόσφατες διαδηλώσεις στο Ιράν. Όπως και με τη Κούβα, οι ενοχικοί αριστεροί της αυτοκρατορίας μας έλεγαν να το βουλώσουμε μπροστά στις διαδηλώτριες. Εμείς βέβαια αμφισβητούμε ακόμα και το αν αυτές οι διαδηλώσεις αποτελούνταν κυρίως από γυναίκες. Πρέπει να σηκώσουμε τα χέρια ψηλά μπροστά στους «αντιεξουσιαστές» του Ιράν; Να ακούσουμε τα βιώματα τους, αλλά να μην ακούσουμε τη βούληση τους; Να μην τους ρωτήσουμε τι θέλουν, με ποιους το θέλουν και γιατί; Γιατί για εμάς καμία υπάρχουσα καταπίεση δεν μπορεί να αντιστοιχηθεί με τον ιστορικό ρόλο του σύγχρονου ιμπεριαλισμού στη παραγωγή της σύγχρονης μιζέριας και της καταστροφής. Τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με τη διάλυση του Ιράκ, της Λιβύης της Συρίας κλπ. Όσοι συντάσσονται λοιπόν με αυτή τη μηχανή καταστροφής δεν είναι θύματα, αλλά συνεργάτες του σύγχρονου φασισμού.
Της Erica Caines
Πηγή στα αγγλικά
9 Σεπτέβρη 2021
Ο διαδικτυακός διάλογος στην «αριστερά» φαίνεται να κυλιέται όλο και περισσότερο σε ένα ατελείωτο βούρκο επιχειρημάτων αμφίβολης αξίας όσον αφορά το ζήτημα της αυτοδιάθεσης. Πολλοί όροι/αναφορές που μπορεί να είχαν ριζοσπαστικό χαρακτήρα στο αρχικό τους νοηματικό πλαίσιο όταν πρωτοδιατυπώθηκαν, έχουν πλέον γίνει αντικείμενο ενσωμάτωσης και διαστρέβλωσης από τον φιλελευθερισμό που ενθαρρύνει τον ριζοσπαστικό ατομικισμό και επιτίθεται στον υλισμό. Όλο και περισσότερο, βλέπουμε αναλύσεις που στηρίζονται στην έννοια της ταυτότητας και της «βιωμένης εμπειρίας», με τελικό αποτέλεσμα τις ad hominem επιθέσεις, τη λασπολογία, την διανοητική ανεντιμότητα και τον αναπόφευκτο δοκιμασμένο αντικομμουνισμό.
Η αντικομμουνιστική ρητορική από αυτοπροσδιοριζόμενους σοσιαλιστές/κομμουνιστές δεν είναι κάτι το καινούργιο, αλλά η σχετικά πρόσφατη τάση απόρριψης της επαναστατικής θεωρίας υπέρ της «βιωμένης εμπειρίας» δείχνει ένα σημαντικό κομματικό κενό στην οργάνωση της πολιτικής μας διαπαιδαγώγησης. Η ρητορική που αξιοποιήθηκε στις διαδηλώσεις που έλαβαν χώρα στην Κούβα στις 11 Ιουλίου αποτελεί ένα συγκεκριμένο παράδειγμα που ανέδειξε αυτή την έλλειψη. Στο εσωτερικό των ΗΠΑ, την στιγμή που αντιιμπεριαλιστικές οργανώσεις και άτομα προσπαθούσαν να αναπτύξουν σοβαρές θέσεις σε σχέση με τις διαδηλώσεις, οι αντεπαναστατικές δυνάμεις, που κυμαίνονταν από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της μπουρζουαζίας, ακαδημαϊκούς και αντικομμουνιστές Κουβανούς στο Μαϊάμι, κατάφεραν να προωθήσουν τη δική τους αφήγηση κάνοντας κατάχρηση στην έννοια της «βιωμένης εμπειρίας». Όλοι αυτοί έλεγαν ότι «όλοι πρέπει να το βουλώσουν και να ακούσουν τις κουβανικές φωνές». Ωστόσο, ποτέ δεν μας είπαν ποιες από όλες αυτές τις φωνές θα έπρεπε να ακούσουμε. Θα έπρεπε οι άνθρωποι να ακούσουν τις φιλελεύθερες φωνές των Κουβανών; Πρέπει να ακούσουν τις σοσιαλιστικές φωνές των Κουβανών; Θα έπρεπε να ακούσει κανείς τις φωνές των Κουβανών του Μαϊάμι; Τις περισσότερες φορές, η απάντηση σε αυτές τις ερωτήσεις ήταν επιτηδευμένα στα κρυφά η τελευταία.
Με βασικό όπλο την αξιοποίηση της έννοιας της ταυτότητας (Αφρο-Κουβανοί) ο δημόσιος λόγος κατακλίστηκε, καταφέρνοντας έτσι την αναίρεση της ιστορίας. Πετάγεται επιδεικτικά στο κάλαθο των αχρήστων η σχέση ανάμεσα στους Κουβανούς, του κουβανικού κράτους ή των συνεχιζόμενων διαδικασιών που έλαβαν χώρα μετά την επανάσταση. Ως εκ τούτου, η προσπάθεια χάραξης μίας ορθής αντιιμπεριαλιστικής στάσης παρεμποδίζεται καθώς έχει υπονομευτεί εκ των προτέρων η προσπάθεια να γίνει μια σωστή έρευνα. Η επιστημονική μέθοδος έχει καταργηθεί. Ο Amilcar Cabar το αντιλαμβανόταν αυτό ως ένα αγώνα ενάντια στις δικές μας αδυναμίες.
Στην ομιλία του το 1966, στο The Weapon of Theory, ο Cabral έλεγε,
«Όταν οι αφρικανικοί λαοί λένε στην απλή τους γλώσσα την παροιμία «όσο ζεστό κι αν είναι το νερό από το πηγάδι σας, το ρύζι σας δεν θα μαγειρευτεί «, εκφράζουν με μοναδική λιτότητα μια θεμελιώδη αρχή, όχι μόνο της φυσικής, αλλά και της πολιτικής επιστήμης. Γνωρίζουμε ότι η εξέλιξη ενός φαινομένου στο χρόνο, όποια κι αν είναι η εξωτερική του εμφάνιση, εξαρτάται κυρίως από τα εσωτερικά του χαρακτηριστικά. Γνωρίζουμε επίσης ότι στο πολιτικό επίπεδο η δική μας πραγματικότητα -όσο ωραία και ελκυστική κι αν φαίνεται η πραγματικότητα των άλλων- μπορεί να αλλάξει μόνο με λεπτομερή γνώση της, με τις δικές μας προσπάθειες, με τις δικές μας θυσίες».
Στην περίπτωση της Κούβας, η αναγωγή των πάντων στην ταυτότητα και ένα μπασταρδο μίξ αφρο-πεσιμισμού και αναθεωρητισμού, οδήγησε στην προώθηση πολλών τεμπέλικων αναλύσεων από πολλούς «αριστερούς». Το πρόβλημα δεν είναι μόνο το ότι έτσι διαγράφεται το ιστορικό και το σύγχρονο πλαίσιο που καθορίζει τις σημερινές συνθήκες που επικρατούν στη Κούβα, αλλά η ευθυγράμμιση αυτής της ρητορικής με τη συνεχή επιθετικότητα των ΗΠΑ απέναντι στο νησί.
Μεγάλο μέρος αυτής της σύγχυσης οφείλεται στις διαδικασίες πολιτικής εκπαίδευσης που αποθαρρύνουν τους ανθρώπους από το να ασχοληθούν με τον μαρξισμό. Έτσι δεν γίνεται κατανοητό το ότι τα ζωτικής σημασίας έργα των Αφρικανών επαναστατών (όπως των Castro, Jackson, Bishop, Sankara, Nkrumah, Machel, κ.λπ.) γεννήθηκαν ακριβώς επειδή αυτοί ασχολήθηκαν και χρησιμοποίησαν τα μαρξιστικά κείμενα και έτσι μπόρεσαν να κατανοήσουν τις δικές τους συνθήκες. Η υλιστική θεωρία είναι το αποκορύφωμα πολλών βιωμένων εμπειριών που μας βοηθά να αναλύσουμε επιστημονικά τις υλικές μας συνθήκες και είναι αναγκαία για την πλοήγηση στον κόσμο που ζούμε. Αντίθετα, οι «αριστεροί» επικαλούνται τη «βιωμένη εμπειρία», όχι για την ενίσχυση ή την περαιτέρω υποστήριξη της υλιστικής ανάλυσης, αλλά για να την ξεριζώσει, προτείνοντας έτσι μία θεωρία όπου τα υποκείμενα αντιμετωπίζονται ως εντελώς προσωπικά και εξατομικευμένα και α-ιστορικά. Όταν ο Walter Rodney συμμετείχε στο ένοπλο στην Τανζανία, έλαβε μέρος σε πολλές συζητήσεις που γίνονταν για το χαρακτήρα του επαναστατικού κράτος, ενώ παράλληλα γνώριζε τη θέση του σαν ξένος και δεν ξεπερνούσε τα όρια. Περιγράφει τις διαφορετικές απόψεις για το χαρακτήρα του σοσιαλιστικού κράτους της Τανζανίας ως έκφραση της πάλης ανάμεσα στον ιδεαλισμό και τον υλισμό. Για τον Rodney, αυτό το ιδεολογικό χάσμα αντανακλούσε ένα ταξικό χάσμα ανάμεσα στους αστούς/ατομικιστές και τους προλετάριους/αγρότες:
«Ως εκ τούτου, προκύπτει ότι αν εξετάσουμε την πραγματική πρακτική των παραγωγικών τάξεων στην Τανζανία και τον κόσμο γενικότερα, διαπιστώνουμε ότι μια τεράστια σύγκρουση συμβαίνει στη χώρα σε αυτή τη δεδομένη χρονική στιγμή ανάμεσα στην αστική γνώση και την επιστημονική ανάλυση. Κάποια από τα ερωτήματα είναι θεωρητικής υφής- έπρεπε να απαντηθούν ως αποτέλεσμα της αναμέτρησης με ολόκληρο το κεκτημένο της αστικής γνώσηςμ της μεθοδολογίας της, των αντιλήψεων της, να κατανοήθουν στο πλαίσιο της πάλης μεταξύ ιδεαλισμού και υλισμού».
Ο διαλεκτικός-υλισμός θεωρεί ότι η ανθρώπινη γνώση δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αποσπαστεί από την πράξη, εφόσον αναγνωρίζουμε ότι η υλική βάση της πραγματικότητας βρίσκεται σε διαρκή μεταβολή. Αναμφίβολα, οι εντυπώσεις ενός ατόμου για την κοινωνία είναι στενά συνδεδεμένες με την ίδια την κοινωνία. H αναλυτική και η αφαιρετική διαδικασία πρέπει να κατανοούνται σε μία αμοιβαιότητα και πάντοτε σε ένα πλαίσιο. Η βιωμένη εμπειρία, ωστόσο, έχει ελλείματα, επειδή οι μη-υλιστικές στάσεις οδηγούνται σε συμπεράσματα γύρω από θέματα όπως η πατριαρχία και ο ρατσισμός βασισμένες σε μαρτυρίες από πρώτο χέρι, αλλά όχι από την άποψη της παγκόσμιας κίνησης των κοινωνιών. Επιπλέον, η απόρριψη των επιστημονικών προσεγγίσεων, της αυστηρής αναλυτικής μεθοδολογίας και η εγκατάλειψη της αρχής της αξιολόγησης της πηγής (δηλ. οι παραδοσιακές μεθόδοι) έχουν γεννήσει απροκάλυπτες αντι-υλιστικές στάσεις. Στην καλύτερη περίπτωση, οι βιωμένες εμπειρίες μπορούν να χρησιμεύσουν ως ανεπίσημες πηγές για το πώς είναι να είσαι μέλος μιας καταπιεσμένης ομάδας, αλλά δεν είναι εγγενώς αληθινές, ηθικές, ηθικές ή σωστές απλώς και μόνο επειδή προέρχονται από ένα μέλος μιας αποικιοκρατούμενης/ καταπιεσμένης ομάδας. Επιπλέον, υπάρχουν εντελώς αντιδραστικές βιωμένες εμπειρίες που προωθούνται και χρησιμεύουν ως τεκμήρια.
Στην έκκληση που συνήθως μας λένε: «Ακούστε τους ανθρώπους της [εισάγετε την ομάδα]» απουσιάζει παντελώς μία ανάλυση για το ταξικό χαρακτήρα των ανθρώπων και των φωνών που προβάλλονται. Έτσι δίνεται περισσότερο έμφαση στα άτομα και όχι σε αυτό που πραγματικά συμβαίνει, επειδή ο φακός μέσα από τον οποίο βλέπουμε τα γεγονότα είναι θολός επειδή παρεισφρέουν τα διαφορετικά συμφέροντα. Αυτό ακριβώς συμβαίνει όταν δίνεται υπερβολική έμφαση στη βιωμένη εμπειρία ως αναλυτικό εργαλείο.
Η υλιστική μέθοδος πρέπει να εφαρμόζει σωστά τον διαλεκτικό υλισμό όταν εξετάζει ένα συγκεκριμένο πρόβλημα. Η «αριστερά» μπορεί να συμφωνεί ότι η κοινωνία αλλάζει, αλλά αυτή η αλλαγή δεν μπορεί να έρθει αν δεν γνωρίζουμε πώς λειτουργεί η κοινωνία. Αυτό απαιτεί παρατήρηση και ανάλυση των ταξικών, εθνικών, εθνοτικών και πολιτισμικών χαρακτηριστικών μιας κοινωνίας, και όχι μια συναισθηματική έκκληση χωρίς υλική βάση. Αυτό απαιτεί μια επιστημονική ανάλυση που απέχει πολύ από μια ατομική άποψη η οποία παρακάμπτει το γεγονός ότι η «εμπειρία» δεν μπορεί να περιγράψει επαρκώς τις υλικές δομές που κυριαρχούν στη ζωή μας. Η κοινωνία δεν είναι μια συλλογή από ατομικές εμπειρίες χωρίς κανένα περιεχόμενο. Οι εμπειρίες είναι η βάση, αλλά δεν είναι καθαρές. Πάντοτε εξωτερικοί παράγοντες θα διαμεσολαβούν στη ζώσα εμπειρία. Ο καλύτερος τρόπος για να μπορέσουμε να το καταλάβουμε αυτό είναι αν αναβαθμίσουμε την πολιτική μας εκπαίδευση παίρνοντας ει ως αφετηρία την υλική βάση της πραγματικότητας που βρίσκεται σε συνεχή αλλαγή.
Η Erica Caines είναι ποιήτρια, συγγραφέας και στέλεχος στη Βαλτιμόρη και στο DMV. Είναι μέλος της οργανωτικής επιτροπής του αντιπολεμικού συνασπισμού, της Μαύρης Συμμαχίας για την Ειρήνη, καθώς και μέλος του Κόμματος Προόδου του Λαού Ujima με επίκεντρο τους μαύρους. Η Caines ίδρυσε το Liberation Through Reading το 2017 για να παράσχει στα μαύρα παιδιά βιβλία που να τα αντιπροσωπεύουν και δημιούργησε μια λέσχη βιβλίου με τίτλο Liberation Through Reading BC, για να ενισχύσει την πολιτική εκπαίδευση στο διαδίκτυο και στις κοινότητές μας.
Avantgarde 