Ο Σαμίρ Αμίν για τη σύγχρονη Ρωσία

Florian Geyer για το avantgarde

Ενόσω ο Ρωσικός στρατός δίνει μάχες για την περικύκλωση του Μπάχμουτ, μίας πόλης στρατηγικής σημασίας καθώς βρίσκεται στο σταυροδρόμι των εθνικών οδών που ενώνουν το Ντονμπάς με την Ζαπορίζια και τον Δνείπερο (και συνεπώς παίζουν ουσιαστικό ρόλο στον ανεφοδιασμό του Ουκρανικού στρατού», ο πόλεμος προπαγάνδας συνεχίζεται ανελέητα. Από το Μυροτβόρετς, στις Ουκρανικές σημαίες να «στολίζουν» κτήρια στα κέντρα Ευρωπαϊκών πρωτευουσών και από τα Ουκρανικά μποτ/προφίλ να απαντάνε με υβριστικά σχόλια (στα ουκρανικά πάντα κάτω από άρθρα ελληνικών ειδησεογραφικών μέχρι το αισχρό δίπολο Ευρωπαϊκής Φιλελεύθερης Δημοκρατίας εναντίον Ρωσοκινεζικού Δεσποτισμού, είναι πλέον προφανές ότι αυτός ο πόλεμος έχει ανοίξει πολλά μέτωπα. Προς το παρόν η Μόσχα πολεμά πλέον εναντίον του ΝΑΤΟ όχι μόνο στην Ευρασιατική Στέππα και στην Μαύρη Θάλασσα, αλλά πρωτίστως στον κυβερνοχώρο. Ο «πόλεμος εναντίον της παραπληροφόρησης» που ξεκίνησε επί κορωνοϊού έχει πάρει ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις με ειδησεογραφικά site να μπλοκάρονται και να χάνουν την προβολή τους στην Δύση, ενώ μεμονωμένες σελίδες και μπλογκς βαπτίζονται αυθαίρετα ως φορείς που ελέγχονται από το Ρωσικό και Κινεζικό Κράτος (Russian-state ή China-state controlled media – σίγουρα θα το έχετε δει κάπου).

Το ερώτημα του επαναστατικού κινήματος του 21^ου αιώνα δεν πρέπει να ταυτίζεται σε καμιά επί των περιπτώσεων με το προαναφερθέν δίπολο που θέτει η άρχουσα τάξη της Ευρωνατοϊκής χώρας του κάθε κινηματικού ατόμου. Γνωρίζουμε πολύ καλά και τα πιο πρόσφατα γεγονότα φροντίζουν να μας το υπενθυμίσουν (βλ. υπόθεση Τζούλιαν Ασσάνζ) ότι η σύγχρονη ευρωπαϊκή φιλελεύθερη δημοκρατία είναι μία παροδική κατάσταση-αποτέλεσμα της Pax Americana και της μεταφοράς των συγκρούσεων και του ανταγωνισμού στην περιφέρεια. Αντιθέτως, εν καιρούς κρίσεων αυτή η δημοκρατία της κοινωνικής ισότητας και συμπεριληπτικότητας δεν έχει κανένα πρόβλημα να εκφυλιστεί (ηθελημένα) σε έναν συμπεριληπτικό νεοφασισμό. Το επαναστατικό κίνημα του 21^ου αιώνα δεν πρέπει να αναλώνεται σε παρωχημένες αναλύσεις και σε ταύτιση του κάθε πολέμου με τον ιμπεριαλισμό, γεγονός που όχι μόνο μειώνει την σημασία του ιμπεριαλισμού αλλά πρακτικά την εκμηδενίζει, εφόσον κάθε πόλεμος είναι ιμπεριαλιστικός άρα ο ιμπεριαλισμός είναι τα πάντα και συνάμα τίποτα. Το ερώτημα λοιπόν, με το οποίο το κίνημα πρέπει πρωτίστως να καταπιαστεί είναι το πώς ο πόλεμος στο Ντομπάς αλλάζει την α λα Μέττερνιχ ισορροπία δυνάμεων που είχαν επιβάλλει οι Αμερικανικές και Ευρωπαϊκές δυνάμεις είτε με βίαια, είτε με ειρηνικά, είτε και συμβατικά μέσα και πως αυτό θα επηρεάσει τον τρόπο δράσης και τις ευκαιρίες που μας ανοίγονται από σήμερα και για το κοντινό (τουλάχιστον) μέλλον.

Το 2015, στον απόηχο της πρώτης φάσης του Πολέμου του Ντονμπάς, ο Μαρξιστής θεωρητικός Σαμίρ Αμίν κυκλοφόρησε το τελευταίο βιβλίο του με τίτλο «Η Ρωσία και η μεγάλη περίοδος προσαρμογής από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό» (Russia and the long transition from capitalism to socialism). Εμείς μεταφράσαμε ένα απόσπασμα από αυτό το έργο, που δίνει την οπτική του συγγραφέα τόσο πάνω στο εθνικό ζήτημα των μετα-σοβιετικών χωρών, όσο και στην κατάσταση που επικρατεί στην σημερινή Ρωσία, μια κατάσταση όπου μπορεί να περιγραφεί καλύτερα (εκτός από ταξική πάλη φυσικά) και ως πάλη συνειδήσεων: η μετα-σοβιετική προλεταριακή συνείδηση, τραυματισμένη από την περίοδο Γιέλτσιν και τον εξευτελισμό της χώρας σε διεθνές επίπεδο ακροβατεί μεταξύ μιας σοβιετικής νοσταλγίας και ενός μεγαλορωσισμού, ενώ έχει πάνω από το κεφάλι της μια ΛΜΑΤ φιλονατοϊκών μαφιόζων να της πίνουν το αίμα. Το άρθρο αυτό γράφηκε το 2015. Στο σήμερα, απ’ ό,τι φαίνεται η Ρωσική κυβέρνηση έχει κάνει σοβαρές προσπάθειες να εκμηδενίσει την επιρροή τους στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας, είτε με νομικές διώξεις, κατηγορούμενοι για διαφθορά, είτε αναγκάζοντας τους να διαφύγουν στο εξωτερικό λόγω επιστράτευσης. Γράφει λοιπόν ο Σαμίρ Αμίν:

«Η κυβέρνηση του Κιέβου αντιμετώπισε ένα εμπόδιο που δεν είναι μόνο «εθνοτικής» φύσης και το οποίο φέρνει φαινομενικά αντιμέτωπους τους Ρωσόφωνους και τους Ουκρανόφωνους. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα σύνορα των δημοκρατιών της πρώην ΕΣΣΔ είχαν σχεδιαστεί σκόπιμα από τη σοβιετική κυβέρνηση ώστε να ευνοήσουν τις μη ρωσικές εθνικότητες σε ένα πνεύμα ρήξης με τον μεγαλορωσικό σοβινισμό. Μία απόδειξη αυτού είναι το παράδειγμα της Κριμαίας όπου δεν ήταν ποτέ «εθνικά» Ουκρανική. Το Ντονιέτσκ και η Οδησσός δεν ήταν ποτέ «εθνικά» Ουκρανικές περιοχές. Όπως ακριβώς και με τις γιουγκοσλαβικές δημοκρατίες, αυτά τα σύνορα δεν είχαν σχεδιαστεί για να γίνουν η βάση για αποσχιστικά κράτη. Ο Πούτιν απ’ ό,τι φαίνεται δεν είναι ήρωας δημοκρατικών ιδεωδών, αλλά στην παρούσα περίπτωση υποστηρίζει μόνο εκείνους εντός της Ουκρανίας που απορρίπτουν τον ευρω-γερμανικό αποικισμό που θέλουν να επιβάλουν οι Βρυξέλλες, όπως έκανε στην Ανατολική Ευρώπη, στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Δεν είναι μόνο οι Ρωσόφωνοι της Ουκρανίας που μπορεί να απορρίψουν το ευρωπαϊκό εγχείρημα, ακόμα κι αν οι δεσποτικές δυνάμεις της χούντας του Κιέβου δεν επιτρέπουν την έκφραση οποιασδήποτε τέτοιας αντίθεσης στον ευρω-γερμανικό σχέδιο.

Η Ρωσία αναζητά μια θέση στο παγκόσμιο σύστημα του σήμερα και του αύριο. Τώρα περικυκλώνεται από δυνάμεις του ΝΑΤΟ. Η απειλή δεν είναι προϊόν των παραισθήσεων του Πούτιν. Είναι πραγματικό και τέθηκε σε εφαρμογή από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη όταν παραβίασαν τη δέσμευσή τους να μην ενσωματώσουν την Ανατολική Ευρώπη, ιδιαίτερα τις χώρες της Βαλτικής, στο ΝΑΤΟ. Σήμερα η απειλή είναι να συμπεριληφθεί η Ουκρανία σε αυτόν τον επιθετικό οργανισμό. Ωστόσο, θα έπρεπε να ξέρουμε ως τώρα ότι οι ανεκπλήρωτες υποσχέσεις είναι ισοδύναμες όσον αφορά τις ιμπεριαλιστικές πολιτικές (από το 1492). Πρέπει να είναι κανείς αφελής για να πιστέψει τα λόγια της Ουάσιγκτον και των Βρυξελλών. Αυτή η αφέλεια φάνηκε ξανά όταν η Ρωσία και η Κίνα απείχαν από το να χρησιμοποιήσουν το βέτο τους στο Συμβούλιο Ασφαλείας για να στερήσουν την επίθεση στη Λιβύη από κάθε νομιμότητα. Φαίνεται όμως ότι η Μόσχα και το Πεκίνο έμαθαν επιτέλους από τα λάθη τους. Ως απάντηση στο επεκτατικό σχέδιο των Ηνωμένων Πολιτειών και της Γερμανικής Ευρώπης, ο Πούτιν φαίνεται να έχει υιοθετήσει την ιδέα της οικοδόμησης μιας τεράστιας συμμαχίας λαών από την πρώην ΕΣΣΔ. Αυτή η συμμαχία είναι πλέον γνωστή ως «ευρω-ασιατική». Δεν πρόκειται για πρόσφατη, τεχνητή εφεύρεση. Ας θυμηθούμε ότι αυτή η ιδέα ανταποκρίνεται στην αιωνόβια αναζήτηση της Ρωσίας για τον ορισμό της θέσης της στον κόσμο. Γιατί να αρνηθεί αυτό το δικαίωμα στους Ρώσους και σε άλλους λαούς της πρώην ΕΣΣΔ;

Ο αγώνας της Μόσχας ενάντια στην ιμπεριαλιστική τάξη πραγμάτων, στην Ουκρανία και αλλού, θα είναι νικηφόρος μόνο εάν οι εμπλεκόμενοι τον υποστηρίξουν αποφασιστικά. Αυτή η υποστήριξη, με τη σειρά της, θα είναι δυνατή μόνο εάν η Ρωσία απελευθερωθεί από τα δεσμά του νεοφιλελευθερισμού, την πηγή της κοινωνικής καταστροφής, στη Ρωσία όπως και αλλού. Μέχρι τώρα, ο Πούτιν έχει προβεί σε μια επικίνδυνη πράξη εξισορρόπησης στην προσπάθειά του να συνεχίσει μια καταστροφική εσωτερική νεοφιλελεύθερη πολιτική, αφενός, και να υπερασπιστεί τα νόμιμα συμφέροντα μιας ανεξάρτητης Ρωσίας από την άλλη. Η εγκατάλειψη του νεοφιλελευθερισμού και η απόδραση από την οικονομική παγκοσμιοποίηση είναι πλέον αναγκαία και εφικτή. Αυτή η προσταγή δεν ισχύει μόνο για τη Ρωσία, αλλά και για τους BRICS και για όλες τις χώρες του παγκόσμιου Νότου. Υπάρχουν ακόμη σήμερα τμήματα της πολιτικής τάξης στη Ρωσία που είναι διατεθειμένα να υποστηρίξουν έναν κρατικό καπιταλισμό που, με τη σειρά του, θα ήταν ανοιχτός στη δυνατότητα να κινηθεί προς την κατεύθυνση μιας δημοκρατικής και κοινωνικοποιημένης διαχείρισης. Αλλά αν όμως το σύμπλεγμα των ευρωατλαντιστών πρακτόρων εντός των ρωσικών κυρίαρχων τάξεων -οι αποκλειστικοί δικαιούχοι του νεοφιλελευθερισμού- καταλήξει να πάρει το πάνω χέρι, τότε οι «κυρώσεις» με τις οποίες η Ευρώπη εκφοβίζει τη Ρωσία θα μπορούσαν να αποδώσουν καρπούς. Τα τμήματα των ευρωατλαντιστών πρακτόρων εξακολουθούν να είναι διατεθειμένα να συνθηκολογήσουν για να διατηρήσουν το μερίδιο λαφύρων από τη λεηλασία της χώρας τους. Τότε η Ρωσία δεν θα μπορούσε να απορρίψει τον αποικισμό από τον ιμπεριαλισμό της τριάδας. Και εν τέλει, η Ρωσία θα χάσει τη μάχη στην Ουκρανία»