Σκέψεις για την πλατεία Συντάγματος

«…Μόνο αφού βουτήχτηκε στο αίμα των εξεγερμένων του Ιούνη η τρίχρωμη σημαία έγινε η σημαία της ευρωπαϊκής επανάστασης, η κόκκινη σημαία.» (Μαρξ, Ταξικοί Αγώνες στη Γαλλία από το 1848 ως το 1850)

Το «κίνημα» των αγανακτισμένων, διανύει την τέταρτη του μέρα και για ένα τμήμα της αριστεράς (και της εξωκοινοβουλευτικής εκδοχής της) και της αναρχίας στην πλατεία Συντάγματος λαμβάνει χώρα μια πολιτική αφύπνιση των μαζών που εν δυνάμει μπορεί να εξελιχθεί σε γνήσιο αμεσοδημοκρατικό, αυτό-οργανωμένο, και τέλος πάντων με όποιο θετικό επιθετικό προσδιορισμό θέλει καθένας, κίνημα.
Οι υποστηρικτές αυτής της άποψης, θεωρούν τις συγκεντρώσεις στο Σύνταγμα, προϊόν της αγανάκτησης του κόσμου (έτσι γενικά) και ουσιαστικά την ελληνική εκδοχή των ισπανικών συγκεντρώσεων που με τη σειρά τους ακολουθούν το αιγυπτιακό πρότυπο της πλατείας Ταχρίρ. Μάλιστα, οι αριστεροί και ελευθεριακοί υποστηρικτές των νεόκοπων «αγανακτισμένων» κρίνουν ως δογματικούς όσους δε συμμερίζονται τον ενθουσιασμό τους για την αυθόρμητη (;) κίνηση των μαζών γιατί αδυνατούν κατ’ αυτούς να αντιληφθούν πως η πραγματικότητα δεν κινείται με καθαρά ιδεολογικά σχήματα.
Ας επισημάνουμε πως η ταύτιση της πλατείας Συντάγματος, με την πλατεία Ταχρίρ και με τις ισπανικές πλατείες μάλλον αναπαράγει το καθαρό σχήμα που υποτίθεται θέλει να ξορκίσει, αφού αφαιρεί τις υπαρκτές διαφορές των κοινωνιών αυτών κάτω από την υπεραπλουστευμένη γενίκευση του αγανακτισμένου λαού που αφυπνίζεται.
Φυσικά ούτε εμείς πιστεύουμε πως η επανάσταση, η εξέγερση, η διαμαρτυρία ξεπηδά αυτούσια ως θεωρητικό μοντέλο κάποιου κοσμοδιορθωτή, αλλά μάλλον κινείται δυναμικά μέσω των αντιφάσεών της. Εξάλλου έχουμε κατά καιρούς υποστηρίξει την μάλλον αιρετική άποψη πως η κοινωνική επανάσταση δεν είναι ακριβώς το πανηγυρικό αποκορύφωμα μιας αυθόρμητης οικονομικής πάλης της εργατικής τάξης, αλλά αντίθετα το πολιτικό σχέδιο του συνειδητού προλεταριάτου που σε καμία περίπτωση δεν ταυτίζεται με την αδιαμεσολάβητη και αγνή εργατική τάξη. Είναι όμως κάτι διαφορετικό να δέχεται κανείς πως η εξέγερση ή η διαμαρτυρία δεν εκδηλώνεται με κρυστάλλινη καθαρότητα κι άλλο να βαπτίζεται κάθε μαζική εκδήλωση ως εν δυνάμει αντισυστημική.

Η πολιτική και ιδεολογική ένδεια της αριστεράς (και της αναρχίας) που επί ένα χρόνο δεν μπόρεσε να αρθρώσει μια ριζοσπαστική εναλλακτική πολιτική πρόταση στην αστική αντεπανάσταση, χαμένη στο χυδαίο οικονομισμό της, όχι μόνο άφησε το κενό που τώρα καλύπτουν οι απολίτικες συγκεντρώσεις των αγανακτισμένων, αλλά υποκλίνεται και στον «αυθόρμητο» χαρακτήρα τους.
Ας ξεκαθαρίσουμε πως το πρόβλημα δεν είναι που οι «αγανακτισμένοι» δεν είναι συνειδητοί κομμουνιστές ή αναρχικοί, εξάλλου κάποιοι εξακολουθούμε να πιστεύουμε στην λεγόμενη πρωτοπορία ακριβώς γιατί οι επαναστατικές ιδέες είναι πάντοτε μειοψηφικές (ακόμα και στις επαναστάσεις). Και θα είχαμε όλη την καλή διάθεση να δεχθούμε πως η συγκέντρωση του πλήθους προσφέρει στις λεγόμενες συνειδητές δυνάμεις το πεδίο συζητήσεων και ιδεολογικών αντιπαραθέσεων που ο ατομικισμός και τα διάφορα ψηφιακά φόρουμ έχουν στερήσει. Και πράγματι η ελεγχόμενη χρεοκοπία που συντελείται εδώ και ένα χρόνο, όπως και η κατάρρευση που βρίσκεται προ των πυλών πυροδοτεί μια γενικευμένη διάψευση προσδοκιών ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων. Μόνο που οι προσδοκίες αυτές αντανακλούν αντιφατικά συμφέροντα και ιδεολογίες που όσο κι αν το επιθυμούν διάφοροι δεν μπορούν να εκφραστούν ενιαία. Κάποιοι νιώθουν προδομένοι γιατί διαπιστώνουν πως η μεγάλη καριέρα και η συνακόλουθη κοινωνική άνοδος παραμένει άπιαστο όνειρο, ενώ άλλοι βλέπουν τον πιθανό διορισμό στο δημόσιο, λόγω των κομματικών γνωριμιών, να γίνεται απίθανος. Όλη αυτή η απογοήτευση μετατρέπεται σε θυμό και οργή για το πολιτικό σύστημα, μόνο που αυτή η οργή δεν έχει από τη φύση της κάτι θετικό, παρά μόνο στις ονειρώξεις διαφόρων που εξακολουθούν να παίρνουν τις επιθυμίες τους για πραγματικότητα.
Κι επειδή, οι σκέψεις αυτές στηρίζονται στην επιτόπια παρουσία κάποιων από μας στο Σύνταγμα, θέλουμε να επισημάνουμε πως υπάρχει πραγματικά ένα χάσμα ανάμεσα στην προσπάθεια συνέλευσης (λέμε προσπάθεια γιατί δεν έχει συγκροτηθεί ουσιαστικά σε σώμα και μοιάζει πολλές στιγμές με ομάδα ψυχοθεραπείας) και στο ετερόκλητο πλήθος απογοητευμένων πατριωτών και εθνικιστών με μια χούφτα καθαρών φασιστών που δίνει τον τόνο μπροστά στη βουλή. Το να αγνοεί κανείς τις αντιφάσεις των «αγανακτισμένων» μόνο και μόνο επειδή «κατεβαίνει κόσμος στο δρόμο», το να μην αντιλαμβάνεται το πλαίσιο μέσα στο οποίο επιθυμεί να παρέμβει, καθώς και τα όρια του, είναι σαν να νομίζει πως κάθε σπόρος δίνει και καρπό.

Κάποιες απορίες...

Άραγε οι πορείες και οι διαδηλώσεις της προηγούμενης περιόδου στερούνταν μαζικότητας; Αυτό ήταν το πρόβλημα τους; Ή τελικά η κάθοδος των απολιτίκ, που όμως τηρούν πολιτική στάση τελικά ήταν αυτό που απουσίαζε από το κίνημα και συνεπώς αποτελεί ένα βήμα μπροστά στις εξελίξεις.
Και τελικά τι περιθώρια διαμόρφωσης των εξελίξεων δίνει αυτό το θολό «κίνημα», όταν υποστηρίζεται ανοιχτά από τα τηλεοπτικά φερέφωνα ως η ενδεδειγμένη μορφή διαμαρτυρίας; Είναι δυνατόν για όποιον έχει τη στοιχειώδη πολιτική εμπειρία, μια «αυθόρμητη» εξέγερση να πραγματοποιηθεί με την ευγενική χορηγία των καναλιών σε ζωντανή σύνδεση;
Και οι οπαδοί του αδιαμεσολάβητου αγώνα που κατανοούν (sic) το θυμό των συγκεντρωμένων απέναντι στα κόμματα και τις ιδεολογίες, πως αξιολογούν το διωγμό του συντρόφου που έφερε την κόκκινη σημαία ή την εκδίωξη των δασκάλων από αυτόκλητους υπερασπιστές της καθαρότητας (αλήθειας ποιας ακριβώς;).
Το γεγονός της απαγόρευσης όλων των συμβόλων πλην της γαλανόλευκης δείχνει τα όρια της κινητοποίησης και αυτό δεν το λέμε γιατί είμαστε «κολλημένοι», όπως είναι η κατηγορία των ημερών σε όποιον στέκεται κριτικά στο νεόκοπο «κίνημα». Το εθνικό όμως σύμβολο αντανακλά όχι μόνο τις πατριωτικές αυταπάτες του πλήθους, αλλά σε συνδυασμό με την εκδίωξη της κόκκινης (ή της μαυροκόκκινης) πιστοποιεί πως ο στόχος  (κάποιων εκ των αγανακτισμένων) είναι μια εθνική ενότητα χωρίς τους «προδότες πολιτικούς και τους πουλημένους συνδικαλιστές». Τώρα πως αυτό το φαιό όραμα έχει κάτι κοινό ή αποτελεί ένα σταθμό στο δρόμο για την χειραφέτηση των μαζών, μόνο όσοι ρίχνουν τα πολιτικά τους κριτήρια κάτω και από το αυθόρμητο μπορούν να το εξηγήσουν. Γιατί πώς να το κάνουμε, είναι άλλο να κρίνεις τους εργατοπατέρες και το κοινοβούλιο και να θες να τους αντικαταστήσεις με σοβιέτ (λέμε τώρα) κι άλλο να θες απλά να καταργηθούν. Αν κοινωνικά στρώματα άρουν μετά από δεκαετίες την εμπιστοσύνη τους στο πολιτικό σύστημα, αν πράγματι το κοινωνικό συμβόλαιο είναι πλέον δίχως ισχύ, τούτο δεν αποτελεί από μόνο του προοδευτική εξέλιξη, αλλά δίνει τη δυνατότητα στις επαναστατικές ιδέες να βρουν νέα ακροατήρια, αλλά ανοίγει ταυτόχρονα και το δρόμο στους φασίστες.

Η μάχη για την ηγεμονία προϋποθέτει επομένως ρήξη κι όχι κανάκεμα των αυταπατών των μαζών και ταυτόχρονα απαιτεί να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση κατάματα, να αντιληφθούμε επιτέλους πως το «όλοι ενωμένοι», εκτός από κούφια ρητορεία, είναι και επικίνδυνη αυταπάτη. Γιατί ακριβώς στο όνομα της ενότητας, κάποιοι δε θέλουν να δουν πως στο Σύνταγμα ένα τμήμα των συγκεντρωμένων όχι μόνο δεν έχει τίποτα κοινό με την αριστερά ή με μια αντικαπιταλιστική διέξοδο, αλλά αντίθετα μάλλον αποτελεί ανοιχτό εχθρό. Και ναι λοιπόν, δε θέλουμε να πείσουμε όλη την κοινωνία, γιατί ακριβώς το πρόβλημα δεν είναι μια χούφτα πολιτικοί και δέκα αφεντικά, αλλά το σαθρό μπλοκ εξουσίας που στήριξε μέχρι και την κρίση την καπιταλιστική ανάπτυξη. Κι όσο ξύλινα ακούγονται αυτά, άλλο τόσο ξύλινα είναι και τα απολιτίκ βαθιά συντηρητικά ιδεολογήματα «πως είναι όλοι ίδιοι», «να ενωθούμε πέρα από ιδεολογίες», ιδεολογήματα που -ω! τι σύμπτωση- είναι αυτούσια η τηλεοπτική προπαγάνδα, αλλά και η τελευταία εφεδρεία του καταρρέοντος ελληνικού καπιταλισμού.
Αν έχει όντως νόημα να παρέμβουμε στις εξελίξεις εκεί, το πρώτο βήμα είναι να αντιληφθούμε που παρεμβαίνουμε, καθώς και ποιες άλλες δυνάμεις κάνουν ήδη παιχνίδι. Μπορεί αυτό να νοθεύει τις αμεσοδημοκρατικές ονειρώξεις ορισμένων, αλλά η τόλμη και η ρεαλιστική εκτίμηση της αντιφατικής πραγματικότητας είναι ο απαραίτητος όρος κάθε πολιτικής παρέμβασης, ώστε η όποια έφοδος στον ουρανό να μη εκφυλιστεί σε άλμα στο κενό. Η σύγκρουση με τις πατριωτικές αυταπάτες και τους φασίστες είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να μετατραπεί αυτό το θολό συνονθύλευμα ανθρώπων σε ένα πρόπλασμα ριζοσπαστικού αληθινού κινήματος
Κι αν η Λιβύη ήταν για κάποιους μακριά για να μπορούμε να ξέρουμε τι γίνεται και δεν τους ήταν αρκετή η ιμπεριαλιστική επέμβαση για να αντιληφθούν πως μέσα στους «εξεγερμένους» είναι και τσιράκια των ιμπεριαλιστών, η πλατεία Συντάγματος είναι ευτυχώς δυο βήματα.

Δ.Χατζής