Λιβύη: Η αυγή της οδύσσειας και το βαθύ σκοτάδι του ιμπεριαλισμού

Η ιμπεριαλιστική εισβολή στη Λιβύη με την κωδική ονομασία «αυγή της οδύσσειας», είναι το επόμενο στάδιο της ετερόκλητης εξέγερσης που ξεκίνησε ως ένας ακόμα σταθμός του κύματος των αραβικών εξεγέρσεων για να μετεξελιχθεί σε έναν εμφύλιο-φυλετικό πόλεμο με κύριο χαρακτηριστικό τη διαμάχη αντίπαλων καθεστωτικών μερίδων. Η εξέλιξη αυτή δε σημαίνει πως ευθύς εξαρχής η λιβυκή εξέγερση ήταν μια καλά οργανωμένη συνωμοσία του ιμπεριαλισμού κατά του «αντιιμπεριαλιστή» Καντάφι, αλλά κυρίως πως στη δυναμική της εξέλιξης, το όποιο ριζοσπαστικό τμήμα των εξεγερμένων, παραμένοντας μειοψηφικό και δίχως εναλλακτικό σχέδιο υπερκεράστηκε από τους πρώην καθεστωτικούς-νυν πράκτορες του ιμπεριαλισμού.

Το τέλος(;) του Καντάφι

Ανάμεσα στο απλουστευτικό σχήμα του αντιιμπεριαλιστή Καντάφι που ο ιμπεριαλισμός επιχειρεί να ανατρέψει αρχικά μέσω μιας πορτοκαλί επανάστασης και στη συνέχεια με τα όπλα και σε εκείνο που βλέπει τα εξεγερμένα πλήθη να διεξάγουν έναν εξορισμού προοδευτικό αγώνα και να προσφεύγουν αναγκαστικά στην αγκαλιά της Δύσης, υπάρχει μια ιδιαίτερα πολύπλοκη πραγματικότητα. Ισλαμιστές που τροφοδοτούνται απο την κοινωνική δυσαρέσκεια της τελευταίας δεκαετίας, στοιχεία μιας προνεωτερικής κοινωνικής συγκρότησης (για να χρησιμοποιήσουμε έναν ιστορικό όρο) όπως οι φυλές που ύστερα από 40 χρόνια αναγκαστικής ενοποίησης διεκδικούν την αυτονομία των εδαφών τους, κομμάτια της καθεστωτικής ελίτ που διαφοροποιούνται και μετατρέπονται σε προνομιακούς συνομιλητές της Δύσης.

Ο Καντάφι προ πολλού έχει κόψει κάθε δεσμό με τον παναραβισμό ή τον αντιιμπεριαλισμό, όταν διέλυσε τις όποιες κατακτήσεις του καθεστώτος του, όταν μετέτρεψε τη Λιβύη σε ένα γιγάντιο στρατόπεδο συγκέντρωσης μεταναστών από την Αφρική που αναζητούσαν δίοδο προς την Ευρώπη κι όταν υπέγραψε μια σειρά συμφωνίες με τη Δύση για την αγορά οπλικών συστημάτων και φυσικά για την εκμετάλλευση από δυτικές πολυεθνικές των ενεργειακών πόρων της Λιβύης. Το κανταφικό καθεστώς θεωρούνταν πρότυπο συμμάχου για τη Δύση και αρκούν για αυτό οι ύμνοι των μεγαλοκαθηγητάδων του Χάρβαντ και τα ενσταντανέ από τις συνόδους κορυφής. Ας μην αναζητάμε συμμάχους εκεί που δεν υπάρχουν, δεν κρίνεται το κανταφικό καθεστώς επειδή δεν ήταν αρκούντως προοδευτικό ή ριζοσπαστικό, αλλά επειδή ήταν μετά τη στροφή του, θεματοφύλακας της ιμπεριαλιστικής σταθερότητας. Δεν έχουμε εδώ την περίπτωση μιας αντιιμπεριαλιστικής δύναμης, με την οποία η αριστερά αν και δε συμμερίζεται τους πολιτικούς της στόχους, οφείλει να την υποστηρίξει απέναντι στον ιμπεριαλισμό και να μην τηρήσει τις αξιοθρήνητες ίσες αποστάσεις. Χωρίς να αποτελούν ένα πράμα, η Χαμάς και η Χεσμπολά, αλλά και οι Ταλιμπάν, ακόμα και σε επίπεδο κράτους το Ιράν είναι τέτοια παραδείγματα.

Στην περίπτωση της Λιβύης (και χωρίς να αποκλείεται ένας ετεροχρονισμένος ρεβανσισμός των ιμπεριαλιστών για τον Καντάφι των πρώτων δύο δεκαετιών) κάποιοι από τους ιμπεριαλιστές θεώρησαν πως ο πιστός μέχρι πρότινος σύμμαχος, είναι ανίκανος να εξασφαλίσει τη σταθερότητα, ακόμα κι αν κυριαρχήσει στρατιωτικά και τσακίσει την εξέγερση. Σε μια τέτοια περίπτωση, οι εξεγερμένοι ή ένα τμήμα τους μπορεί να περνούσε σε μακροχρόνιο αντάρτικο, με συνεχείς δολιοφθορές στους αγωγούς πετρελαίου για παράδειγμα. Αυτή η διαπίστωση ή πιο σωστά αυτός ο φόβος εξηγεί πως φτάσαμε από τον προσεταιρισμό μέρους των εξεγερμένων στην ανοιχτή πολεμική στήριξή τους.

Επιπλεόν το γεγονός πως οι εκλεκτοί συνομιλητές των Γάλλων και των Αμερικάνων και εκπρόσωποι μερίδας των εξεγερμένων είναι πρώην κορυφαία στελέχη του Καντάφι, ο Τζαλίλ -υπουργός δικαιοσύνης- και ο Γιουνίς -υπουργός δημόσιας τάξης, αποδεικνύει πως εκτός όλων των άλλων κάτω από το αφηρημένο σχήμα της εξέγερσης λαμβάνει χώρα μια ενδοαστική σύγκρουση, που μπορεί τελικά να οδηγήσει ακόμα και στη διχοτόμηση της Λιβύης, μια λύση που σίγουρα είναι πάνω στο τραπέζι. Αν μέσα στους εξεγερμένους υπάρχουν δυνάμεις που αρνούνται τη συναλλαγή με τους ιμπεριαλιστές, αρνούνται να εκπροσωπούνται από πρώην κανταφικούς που αλλαξοπίστησαν σε μια νύχτα, αν αληθεύουν οι λειψές μαρτυρίες για αμεσοδημοκρατικά συμβούλια των εξεγερμένων, τότε οφείλουν να διαχωρίσουν τη θέση τους. Η ελευθερία των εξεγερμένων κατακτιέται σε σύγκρουση με τον ιμπεριαλισμό κι όχι χάρη σε αυτόν. Χωρίς να παραγνωρίζεται η δεινή θέση των εξεγερμένων που αρνούνται να γίνουν πιόνια του ιμπεριαλισμού, αλλά έχουν να αντιμετωπίσουν το κανταφικό καθεστώς, μια τέτοια διαφοροποίηση είναι η μόνη ελπίδα, η λιβυκή-πληβειακή εξέγερση να μη θαφτεί κάτω από τις συμπληγάδες της ιμπεριαλιστικής εισβολής και της κανταφικής αντίδρασης. Θα μπορούσε βέβαια να υποστηρίξει κανείς πως η εξέγερση χρησιμοποιεί τη σύγκρουση Καντάφι-ιμπεριαλισμού για να κυριαρχήσει και πως αυτό δε σημαίνει πως μετατρέπεται σε πιόνι του ιμπεριαλισμού. Κατά τη γνώμη μας όλα τα στοιχεία μέχρι τώρα δείχνουν μάλλον το αντίθετο και αναδεικνύουν κάτι που με αναλογίες εμφανίστηκε και στην Τυνησία και την Αίγυπτο: πως για την ολοκλήρωση των εξεγέρσεων απαιτείται ο συνειδητός φορέας-πρωτοπορία που παίρνει την εξουσία, τσακίζοντας κάθε απόπειρα αντεπανάστασης, βαθαίνοντας διαρκώς το περιεχόμενο της επανάστασης. Η απουσία του συνειδητού προλεταριάτου, δίνει την πρωτοβουλία των κινήσεων στον ιμπεριαλισμό, σε πράκτορες κάθε λογής, σε συντηρητικές ευρύτερα δυνάμεις.

Οι λεονταρισμοί της ιεράς συμμαχίας

Η ιμπεριαλιστική επέμβαση στη Λιβύη από τη μια αποτελεί την απάντηση της Δύσης στην αφύπνιση των αραβικών μαζών που εξελίσσεται από τις αρχές του έτους, διαμορφώνοντας μια νέα ισορροπία, από την άλλη φέρνει στην επιφάνεια τις υπαρκτές αντιθέσεις του ιμπεριαλιστικού μπλοκ. Κι αν στο Μπαχρέιν και στην Υεμένη, ο ιμπεριαλισμός ενιαία στηρίζει τους δικτάτορες, σφυρίζοντας αδιάφορα για τις εκατόμβες των θυμάτων, στη Λιβύη πράττει το αντίθετο, θεωρώντας πως η σταθερότητα περνά από τη συντριβή του Καντάφι και θυμάται το βολικό σχήμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Σε όλη την περιοχή, που τουλάχιστον ο ευρωπαικός ιμπεριαλισμός θεωρεί ζωτικό του χώρο, οι ιμπεριαλιστές προσπαθούν να πάρουν την πρωτοβουλία των κινήσεων, πνίγοντας την δυναμική των μαζικών εξεγέρσεων. Πρόκειται για την οργάνωση της αντεπανάστασης, για την απόπειρα επιβολής εκ νέου της ιμπεριαλιστικής σταθεροτητας. Από την υποκριτική στήριξη των εξεγέρσεων σε Τυνησία και Αίγυπτο, οι ιμπεριαλιστές έχουν περάσει στην αναζήτηση των νέων συμμαχιών που (αυτός είναι ο ευσεβής τους πόθος) θα εξασφαλίσουν εκτός από την εκματάλλευση των ενεργειακών αποθεμάτων, την γεωπολιτική σταθερότητα. Πάντα στην ιστορία την επανάσταση διαδέχεται, αν εκείνη δεν ολοκληρωθεί, η αντεπανάσταση και αυτό που συμβαίνει στη Λιβύη είναι τμήμα αυτής της ιμπεριαλιστικής αντεπίθεσης.

Μόνο που δε βρισκόμαστε ούτε στο 1999 και στη Γιουγκοσλαβία, ούτε στο Ιράκ το 2003, όπου λίγο-πολύ οι τότε ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις, είτε υποτάσσονταν στην αμερικανική υπεροπλία, είτε καλύπτονταν από την προσδοκία της μελλοντικής συμμετοχής στα κέρδη του πολέμου. Τώρα το μακρύ κύμα ύφεσης των τελευταίων τριών ετών έχει φέρει στο προσκήνιο τους ενδοιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς, ναρκοθετώντας τις απόπειρες ενιαίας συμπόρευσης. Γι’ αυτό και το Νατο συνεδριάζει και δεν καταλήγει πουθενά, γι’ αυτό και η Γερμανία διαφοροποιείται ανοιχτά και συντάσσεται με τη Ρωσία που και εκείνη με τη σειρά της εμφανίζει εσωτερικές διαφοροποιήσεις (διαφωνία Πούτιν-Μεντβέντεφ). Σε αυτό το πλαίσιο, ο γαλλικός ιμπεριαλισμός εμφανίζεται ως μαύρη πρωτοπορία, όχι προφανώς με στόχο την εκλογική επιβίωση του Σαρκοζί (χωρίς να σημαίνει πως δεν παίζει και αυτό ρόλο), αλλά κυρίως με τη χρυσή ευκαιρία για τους γάλλους ιμπεριαλιστές να κινηθούν αυτόνομα και να βάλουν χέρι στα πετρέλαια της Λιβύης, αλλά ευρύτερα να γίνουν οι θεματοφύλακες της ιμπεριαλιστικής σταθερότητας και να αποκτήσουν εκ νέου χώρο στην Αφρική. Επιπλέον σε περίπτωση νίκης των ιμπεριαλιστών να ανταλλάξουν ίσως πετρέλαιο με ευρώ, παραμερίζοντας την μονοκρατορία του δολλαρίου.

Από την άλλη, οι Ηπα, μοιάζουν να αδυνατούν να κινηθούν δίχως συμμάχους, αποδεικνύοντας πως η αντιδραστική ουτοπία του αμερικανικού 21ου αιώνα είναι για πάντα θαμμένη στα σκουπίδια της ιστορίας. Στο ρευστό αυτό πλαίσιο που αναδεικνύει νέες συμμαχίες, κάθε μεμονωμένος ιμπεριαλισμός αναζητά να κατοχυρώσει εκ νέου τη θέση του, πυροδοτώντας αναμφίβολα μελλοντικές συγκρούσεις. Τέλος ειδικότερα για τη Λιβύη, οι ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις, δείχνουν πως ανάλογα με την έκβαση της σύγκρουσης η κάθε πλευρά θα βγει κερδισμένη ή χαμένη, κάτι που καθιστά τόσο τον Καντάφι, όσο και το συμβούλιο της Βεγγάζης προνομιακούς συνομιλητές διαφορετικών ιμπεριαλιστών.

Το κύμα των αραβικών εξεγέρσεων μοιάζει να δίνει τη θέση του στην άμπωτη της αντεπανάστασης, αλλά τίποτα όμως δεν έχει ακόμα κριθεί. Το προλεταριάτο της Δύσης, αν και τσακισμένο από τις επιθέσεις στις κατακτήσεις του, πρέπει να υποστηρίξει ανοιχτά την αραβική άνοιξη από κάθε απόπειρα θερμιδωριανής αντίδρασης. Αντίστοιχα στην περίπτωση της Λιβύης, δεν υπάρχουν περιθώρια για ίσες αποστάσεις. Χωρίς την παραμικρή στήριξη στον Καντάφι, το μικρότερο κακό, για να μιλήσουμε με κλασικούς όρους, είναι η ήττα των δυτικών σταυροφόρων, μια ήττα που θα σπείρει ακόμα περισσότερη διχόνοια στο στρατόπεδο των ιμπεριαλιστών και θα κάψει κάθε εναλλακτική τους λύση. Είναι προφανές πως ο Καντάφι δεν μπορεί να δώσει με συνέπεια και μέχρι τέλους έναν τέτοιο αγώνα, ούτε φυσικά η αντιπολίτευση που έχει μετατραπεί σε τσιράκι των ιμπεριαλιστών. Η μόνη ελπίδα είναι ο αγώνας των εξεγερμένων που αρνούνται τη χείρα βοηθείας του ιμπεριαλισμού, να συντονιστεί με ένα κίνημα στη Δύση που δε θα εύχεται να σταματήσει ο πόλεμος, αλλά θα αντιλαμβάνεται πως η ήττα της δικής «του» αστικής τάξης στα πεδία των μαχών είναι ο όρος για την ολοκλήρωση των αραβικών επαναστάσεων, αλλά και η εφεδρεία του στη μάχη που διεξάγεται στις δυτικές μητροπόλεις.

Άκης Τζάρας

Σχετικά:

• Σύγχυση στις τάξεις των εξεγερμένων – νεκρανάσταση του Καντάφι
• Επόμενος σταθμός: Μπαχρέιν και Λιβύη
• Η αραβική έφοδος στον ουρανό
• Τώρα πέφτουν οι θρόνοι και τραντάζει η γη..
• Από το αρχείο της Εργατικής Εξουσίας: Νέα Τάξη Ιμπεριαλισμός και Πόλεμος [Συλλογή για πόλεμο Ιράκ, Αφγανιστάν, ισλαμισμό και παλαιστίνη, 2001-2004]

Η αραβική έφοδος στον ουρανό